Б. А. Абдукаримов, А. Б. Бектемиров, М.Қ. Пардаев, Ш. С. Салимов, Э. Ш. Шавқиев, Ф. Б. Абдукаримов корхона иқтисодиёти

Корхона иқтисодиёти фанининг предмети - корхонанинг хўжалик механизмидир.

Корхона иқтисодиёти фанини ўрганиш тўғрисида сўз юритилганда албатта унинг асосий вазифаларини аниқлаб олиш керак. Унинг вазифалари қуйидаги асосий омиллардан келиб чиқади.

1. Корхонанинг иқтисодиётда тутган ўрни. Буни намоён қиладиган жиҳатлари: биринчидан корхона жамиятни асосий бўғини; иккинчидан, корхоналарда жамиятнинг барча моддий ва маънавий бойликлари ишлаб чиқарилади; учинчидан уларнинг самарали ишлашидан жамиятнинг ривожланиши, халқнинг моддий ва маънавий фаровонлиги, давлатнинг жаҳон давлатлари орасида тутган ўрни.
2. Корхона фаолиятида рўй бераётган иқтисодий реалликни доимий ўзгарувчанлиги, унга кўпгина омилларни таъсир қилиши бир тамондан, иккинчи тамондан корхонанинг натижалари бутун жамиятни ривожланишига таъсир кўрсатиши.
3. Иқтисодий кадрларга қўйиладиган талаблардан (уларнинг касбий маҳорати, билимдонлиги, тадбиркорлиги, башорат қила билишлиги ва ҳоказолар) келиб чиқадиган омиллар. Корхона фаолиятини юритишда инженерлар, технологлар, мастерлар ва бошқа хизматчи ва ишчилар қаторида иқтисодий кадрлар (менежирлар, маркетологлар, иқтисодчилар, бухгалтерлар) фаолият кўрсатадилар. Уларни амалиётда бежиз иқтисодиётнинг «штурман»лари деб атамайдилар.
Иқтисодий кадрларнинг касбий маҳорати, билимдонлиги, тадбиркорлиги башорат қила билишлиги каби фазилатлари корхона иқтисодиёти фанини ўрганиш жараёнида шаклланади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, корхона иқтисодиёти фанининг асосий вазифаларига қуйидагиларни киритиш мумкин:
- иқтисодий ҳодисалар ва жараёнларни, ўлчов бирликлари, кўрсаткичлари ва мезонларини аниқлаш усулларини ўрганиш;
- корхона хўжалик механизмини ҳолатини ўрганиш, баҳолаш, келажакга башорат қилиш;
- бўлажак иқтисодчиларни корхона фаолиятини таҳлил қилиш, режалаштириш, келажагини башорат қилиш усуллари билан қуроллантириш;
- хўжалик юритишни янги шакл ва усулларини аниқлаш;
- барча турдаги корхоналарнинг ривожланиш тенденциялари ва қонуниятларини аниқлаш, таклифлар бериш;
- корхонада бирлаштирилган омиллардан (ер, капитал, меҳнат, тадбиркорлик, ахборотлар) самарали фойдаланиш йўлларини белгилаш. Чунки бу омиллар жамият, тармоқ ва соҳалар бўйича, айниқса алоҳида корхоналар бўйича олинганда, макон ва замон бирлигида, чегараланган эканлигини ҳеч ким инкор қилмайди.