Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи

Cədvəl 2.1

Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyata yönəldilən investisiyalarda istehsal infrastrukturunun xüsusi çəkisi

(milyon manat)

	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008
Bütün mənbələr üzrə investisiya qoyuluşu (xa­rici investisiyalar nəzərə alınmaqla)	1289,81100%	1454,5 100%	2718,0 100%	4249,2 100%	5820,4 100%	6733,41100%	7415,61100%	10353,9 100,0%	13328,0 100%
Elektrik enerjisi qaz istehsalı və suyun bö­lüş­dürülməsi	98,4 7,6%	91,3 6,3%	162,5 6,0%	182,2 4,3%	63,3 1,1%	377,1 5,6%	949,2 12,8%	745,5 7,2%	904,7 6,8%
Nəqliyyat infrastrukturu	44,0 3,%	58,7 4,0%	89,1 3,3%	338,7 8,0%	324,1 5,6%	599,3 8,9%	749,0 10,1%	745,3 7,2%	1991,614,9%
Rabitə infrastrukturu	45,4 3,5%	72,9 5,0%	49,5 1,8%	56,8 1,3%	103,1 1,8%	181,8 2,7%	252,1 3,4%	165,7 1,6%	161,8 1,2%
Iqtisadiyyatın digər sahə­ləri	1102,0885,5%	1231,6 84,7%	2416,9 88,9%	3671,5 86,4%	5329,9 91,5%	5575,2892,8%	5465,3773,7%	8697,4884,0%	10275,9 77,1%

Müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir Mənbə: Azərbaycan Statistik göstəriciləri. Bakı, 2009, s 375,503,504.
Ölkə iqtisadiyyatına xarici investisiyaların cəlb edilməsi ilə yanaşı mövcud maliyyə mənbələri hesa­bına da kapital qoyuluşu dinamik inkişaf etmişdir. Belə ki, təkcə 1995-2009-cu illər ərzin­də ölkə iqtisadiyyatına daxili mənbəələr hesabına investisiya qo­yu­­luşu 21,4 dəfə artmışdır. Daxili investisiyanın ümumi həc­min­dən son illər 60-65 faizi sənayenin, 8-9 faizi nəqliyyatın, 5-6 faizi rabitə və telekommu­nikasiyanın, 20-27 faizi isə digər infras­truk­turların formalaşması və inkişafına yönəldilmişdir (34). İqtisadiy­yatın ayrı-ayrı sahələrinə həm daxili, həm də xarici mənbələr hesabına qoyulan investisiyaların həcmi 2003- cü ildən sonra daha yüksək sürətlə artmağa başlamışdır. Neft Fonduna daxil olan gəlirlər hesabına ölkənin istehsal infrastrukturu sahələrinə qoyulan investisiyaların həcmi artmışdır. Nəticədə yolların, körpü və tunellərin bərpası və yenidən qurulması təmin edilmiş, iri sənaye şəhərlərinin su təchizatı və kanalizasiya sistemləri yaxşı­laşdırılmışdır.

Bütün maliyyə mənbələri hesabına ölkə iqtisadiyyatına in­ves­tisiya qoyuluşu ilbəil artaraq, təkcə 2009-cu ildə 1995-2001-ci illərdəki ölkə iqtisadiyyatına qoyulan məcmu investisiyalardan dəfə­lərlə çox olmuşdur. 2009-cu ildə bütün mənbələr üzrə qoyu­lan investisiyaların 57,3%-i daxili investisiyaların, 42,7%-i isə xa­rici investisi­yaların hesabına həyata keçirilmişdir. Bu isə onu gös­tərir ki, ölkənin maliyyə imkanları yaxşılaşdıqca, iqtisadiy­ya­tın ayrı-ayrı sahələrinə daxili investisiya qoyuluşu artırılır (cədvəl 2.2).

İstehsal infrastrukturunun forma­laşmasında digər amillərlə yanaşı investisiya qoyuluşunun rolunun qiymətləndirilməsinə yönələn araşdırma­ların yekunu olaraq aşağıdakı ümumi nəticə­lərə gəlmək olar:

• 
  kənd təsərrüfatı sahəsində istehsal infrastrukturlarını formalaşdırmaq üçün həmin sahələrin investisiya cəlbediciliyini dəstəkləməyin müstəsna əhəmiyyəti vardır;
  
• 
  Azərbaycanda həyata keçirilən investisiya siyasəti sahə quruluşu və daxil olma mənbələrinin müxtəlifliyi ilə seçilir;
  
• 
  kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun aparıcı sahələri olan elektrik enerjisi, təbii qaz, su təchizatı, rabitə və nəqliyyat sahələrinə investisiyaların strukturunun optimallaş­dırılması üçün işlər davam etdirilməlidir;
  
• 
  istehsal infrastrukturunun formalaşması və qeyri-neft sek­to­runun üstün inkişafı kursunun parametrləri arasında qarşılıq­lı əlaqələrin səviyyəsi monitorinq edilməlidir.
  

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun formalaş­ma­sın­da əhəmiyyəti olan amillərin (təbii şərait, təbii resurslar, iqtisadi fəal əhalinin məskunlaşma səviyyəsi və istehsal sahələrinə invetisiya qoyuluşu) region­lar üzrə qeyri-bərabər təsiri ölkəmizdə istehsal infrastruk­turunun formalaş­ması istiqa­mətlərinə də öz təsirini göstərmişdir. Belə ki, Abşeron iqtisadi rayonunda istehsal infrastrukturları daha mükəmməl formalaşdığı halda digər iqtisadi rayonlarda bu sahədə aşağı inkişaf tempi özünü göstərir.

Mərkəzləşdirilmiş iqtisadiyyat şəraitində məhsuldar qüvvələ­rin yerləşdirilməsi üçün parodoksal sayılan bu cəhət, bazar tələbləri əsasında inkişafın coğrafiyasındakı dəyişikliklər baxı­mın­dan heç də gözlənilməz deyildir. Bununla belə, ölkəmizdə regionların tarazlı inkişafına strategiyanın uğurlu nəticələri göz qabağındadır.

Nəhayət belə qənaətə gəlmək olar ki, kənd təsərrüfatında isteh­sal infrastrukturunun formalaşması və onun iqtisadi prob­lemlərinin həlli üçün həm təbii – iqlim şəraiti, təbii resurslar, respub­likada demoqrafik vəziyyət, həm də bu sahələrin investi­siya tələbatının ödənilməsi məsələlərinə vəhdət halında baxıl­malıdır.


53