|
Ravish
darajalari
Qiyosiy daraja
Orttirma daraja
Ushbu “Klaster” metodida o’quvchilar tushungan mavzuni mustahkamlaydilar. Bunda ravish darajalarini kerakli shakllar ichiga yozishi kerak.
Topshiriq. Berilgan gplar tarkibidan ravish so’z turkumiga mansub so’zlarni ajratib yozing va ularni qanday ma’no anglatayotganini ayting.
Bu voqea xuddi kechagina bo'lgandek, ammo darrov uch yil o'tibdi. (M. Normatov) 2. Vodiylarni yayov kezganda, Bir ajib his bor edi menda. (Hamid Olimjon) 3. Qabristondan ancha uzoqlashgandan keyin yana otlariga minib yo'rtib ketishibdi. («El desa Navoiynh) 4. Keyin sal hushimni yig'ib qarasam, oyoqlarim go'yo o'zidan-o'zi yurib ketyapti. (P. Qodirov) 5. Choyni naridan- beri ichib, otxonaga yugurdim. (Abdulla Qodiriy) 6. Ulardan biri akamning qayerdaligini so'ragan edi, men ertalab uloqqa ketgan- ligini aytdim. (Abdulla Qodiriy) 7. Ertalab chiqib ketasan, yarim kechada qaytasan. (O'. Hoshimov)
B-B-B (bilamiz, bilishni xoxlaymiz, bildik) jadvali. Innovatsion usullardan biri bu B-B-B (bilamiz, bilishni xoxlaymiz, bildik) jadvali bilan ishlashdir. «B-B-B- (bilamiz, bilishni xoxlaymiz, bildik) usuli mashg`ulot jarayonida matnni tushunishni kuzatishdagi grafik tashkilotchi hisoblanadi». Mavzu so’ngida uyga vazifa berishdan avval o’quvchilarga BBB metodi asosida tarqatma tarqatiladi va ularning mavzuni qay darajada tushunganliklari aniqlanadi.
UYGA VAZIFA. Ravishning har bir daraja shakliga 2 tadan misol topib, ular ishtirokida gaplar tuzing
Xulosa. Yuqorida bayon qilingan fikrlardan shunday xulosaga kelish mumkinki, jamiyat doimo taraqqiyotda ekan, til ham taraqqiy qilib boraveradi. Jamiyatda bo`lgan o`zgarishlar tilga ta`sir etmay qo`ymaydi. Mustabid tuzum (sho`ro)davri madaniyatimizga keskin ta`sir o`tkazgan edi.O`zbek tili mavqeyi pasaygan(rus tiliga e`tibor kuchaygan davr) bir bosqichda grammatikadagi milliy xoslikka ahamiyat berilmadi. Yaratilgan darslik, o`quv qo`llanmalarda ilmiy qarashlar rus tili grammatik talqinlari asosida berilar edi. Jumladan, so`zlarni turkumlarga ajratishda ham an`ana bo`lgan tamoyillar, miqdor(6ta mustaqil so`z turkumi...) kabilarga tayanildi. Zero har bir tildagi so`zlar o`zining grammatik belgisi va semantik xususiyatiga qarab turli guruhlarga bo`linadi. Grammatik qurilishi jihatidan har xil bo`lgan tillardagi so`zlarning semantik-grammatik xususiyatlari, qo`llanish doirasi, o`zaro birikishi, boshqa belgilari doimo bir xil bo`lmaydi. Qolaversa, so`zlarni turkumlarga ajratishda hamma tillar uchun umumiy bo`lgan yagona bir tamoyil bo`lishi mumkin emas. Muayyan bir tilda so`zlarni turkumlash shu tilda so`zning o`ziga xos ma`nosi, grammatik xususiyati, so`z yasalish tizimi va so`zlarning o`zaro birikish qobiliyati asosida ishlab chiqilishi lozim. Zeroki, hatto qardosh tillar orasida ham so`z turkumlari va ularning ichki guruhlarini ajratishda ham jiddiy farq bo`lishi mumkin. O`zbek tilshunosligida bugungi kunda so`z turkumlarini ajratishning mantiqiy, lisoniy mezonlarini aniqlash bo`yicha ma`lum yutuqlarga erishildi, deb aytish mumkin. Har bir turkumning turkona lisoniy talqini, boshqa lug’aviy hamda grammatik kategoriya bilan semantik-funksional o`xshashligi va farqi bo`yicha ancha ma`lumotlar qo`lga kiritildi .So`z turkumlari ichida ravish, taqlidlarning o`rni alohida tadqiqot ishlarida o`rganildi. Ravishlarning o`zgarmaslik tabiati, lug’aviy ma`no guruhiga kiritilgan so`zlar qatlami qayta yangi tamoyillar asosida o`rganilib chiqildi. Olmoshning,sifatning grammatik vazifa bajarish imkoniyatlari kengaytirildi. Taqlidlarning MSTlari tizimidagi o`rni, uning lug’aviy-morfologik-sintaktik tabiati ochib berildi.Alohida xususiyatga ega modal, undovlar so`z-gap doirasida zamonaviy talqinlarda tadqiq qilindi. Yordamchi so`z turkumlari tizimi va ularning funk sional jihati, lisoniy xususiyatlari yana bir karra o`rganildi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.H.Ne’matov. Tajalli tasavvuf bilish nazariyasi va tilshunoslikda sintaksisni o’rganish masalalari// “O’zbek tili va adabiyoti” 1993. 27-30-betlar
2. Akramov Sh, Akramova N. So’larning valentligi haqida// “Til va dabiyot tizimi” 2009. 71-74-betlar
3.Mahmudov N. Mustqail davlatning muqaddas timsoli // “O’zbek tili va adabiyoti” 2009. 3-9-betlar
4. . R.Sayfullayeva, B.Mengliyev, G.Boqiyeva, M.Qurbonova, Z.Yunusova, B.Abuzalova. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent 2009. 454-456-betlar
5. R.Sayfullayeva, B.Mengliyev, G.Boqiyeva, M.Qurbonova, Z.Yunusova, B.Abuzalova. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent 2009. 454-456-betlar
6. Umumiy o'rta ta'limning ona tili fanidan Davlat ta'lim standarti va o'quv dasturi. Toshkent 2017
7. Umumiy o'rta ta'limning ona tili fanidan Davlat ta'lim standarti va o'quv dasturi. Toshkent 2017
8. N.Mahmudov, A.Nurmonov, A.Sobirov, D.Nabiyeva. 6-sinf ona tili darsligi Toshkent “Tasvir” nashriyot uyi. 176-177-betlar
9. Umumiy o'rta ta'limning ona tili fanidan Davlat ta'lim standarti va o'quv dasturi. Toshkent 2017
10.Sh.Shoabdurahmonov, M.Asqarova, A.Hojiyev, I.Rasulov, X.Doniyorov Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent “O’qituvchi” 1980
11.A.Nurmonov. Tanlangan asarlar III jild. Toshkent 2012
12.Sh.Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o’zbek tili. 1-kitob. Toshkent “Mumtoz so’z” 2010
13.O’zbek tili grammatikasi I tom. Toshkent “Fan” nashriyoti 1975
14.B.To’xliyev, M,Shamziyeva, T.Ziyodova O’zbek tili o’qitish metodikasi O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti Toshkent – 2006
15. A.G‘ulomov, M.Qodirov, M.Ernazarova, A.Bobomurodova, N.Alavutdinova, V.Кarimjonova Ona tili o’qitish metodikasi Toshkent - 2012
Do'stlaringiz bilan baham: |
