Азимжон қосимов тиббий терминлар изоҳли луғати

5

Тнббии терминлар изоҳли луғати


русча "носитель" — микроб ташувчи манба, "при- корм" — эмадиган болага қўшимча овқат бе- риш, "роторасширитель" — оғиз кенгайтирувчи асбоб ва ҳ. Ваҳоланки, бу каби бирикмаларни янада их- чамлаштириб, яъни қисқартириб қуйидагича ифодалаш мум- кин: микроб ташувчи, қўшимча овқат, оғиз кенгайтиргич каби. Лутатни тузиш жараёнида айни шу масалага ҳам алоҳида эътибор берилди.

5. 
   Русча-байналмилал терминлар ёхуд термин элемент- ларни бирор тиббий тушунчани аниқ ифодалай олмайдиган лексемалар билан ўэбекчалаштиришга уринишларни ҳам тўғри, дея олмаймиэ. Мас., акушер — эначи, анамнез — хотирнома, анестезия — карахтлаш, аномальний — ғайритабиий кабилар фикримизнинг далили бўла ола- ди. Бизнингча, бу ўринда доя, акушер, анамнез, анесте- зия, аномал... кабилардан фойдаланилса, айни муддао бўлур эдики, лутатда шунга амал қилинди.
   
6. 
   Ўз она тилимизда қадимдан ишлатиб келинган, рус- ча-байналмилал терминлар англатган тушунчаларни ўзида тўла ифодалай оладиган ўзбекча терминлар қолиб кетиб, русча-байналмилал терминларни қўллаш ҳамон айрим ман- баларда учраб турибди. Мас., кекирдакни трахея, зо- тилжамни пневмония, чипқонни фурункул, ҳўппоз- ни карбункул, пайпаслашни пальпация деб олиш ва ҳ. Лутатда бундай ўзбекча терминларга алоҳида ўрин бе- рилди.
   
7. 
   Русча ёхуд русча-байналмилал терминларни ноаниқ ёки маънолари мутлақо ўзгариб кетган ўзбекча лексемалар би- лан ифодалаш ҳоллари ҳам айрим манбаларда учраб туради. Мас., аборт — бола олдириш, бола ташлаш ("бола" эмас, ҳомила), раздражение — қити қл аниш ("қитиқ" эмас, таъсир, таъсирот), расстройство — бузғунлик ("бузғун" эмас, бузилиш), расш.елина — кемтик ("кемтик" эмас, йир- тиқ, ёриқ), раздражители — таъсиротлар: раздражители безусловние — шартсиз таъсиротлар, раздражители химические — химиявий таъсиротлар, раздражители электрические — электр таъсиротлари ва ҳ. Буларни кдндай тушуниш мумкин? Ваҳоланки, бошқа кўпгина манба- ларда ва мазкур луғатда ҳам русча "раздражитель" — таъсир- ловчи деб олинган ва шунисини биз ҳам тўғри деб баҳолаймиз.
   
8.