Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

VƏLİ HEYDƏR OĞLU ƏLİYEV 
Naxçıvan Dövlət Universitetinin Pedaqoji fakültəsinin 
dekanı, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent 
 
 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
7 
GİRİŞ 
Hazırda müasir təlim texnologiyalarından istifadə etmə-
dən tədris prosesinin təşkili mümkün deyil. Tədris prosesinin 
təşkilinin forma və üsullarının müxtəlifliyi, ali təhsildə inno-
vativ təhsil texnologiyalarından istifadə, biliklərin ötürül-
məsinin alternativ yollarının axtarışı əksər universitetlərdə hələ 
də davam edən mühazirə-seminar dərslərinin təşkili formasının 
fundamentallığına təsir göstərə bilmədi. 
Bu problemi həll etmək üçün tədris prosesində İKT-dən 
istifadə etmək, onları digər müasir təhsil texnologiyaları, aktiv 
və interaktiv forma və üsullarla inteqrasiya etmək məqsədəuy-
ğundur.
Təhsilin informasiyalaşdırılması, təhsil prosesinə İKT-
nin tətbiqi mühazirə və seminarların təşkilinin digər forma-
larını əvəz etmir, əksinə onların dəyişmiş şəraitdə gələcək in-
kişafı üçün yeni imkanlar yaradır. Göstərilir ki, mühazirələrdə 
və seminarlarda tədris materialının izahı prosesində təqdimat-
lardan istifadə gələcək peşələrlə bağlı tapşırıqlarda tədris mate-
rialından istifadəni nümayiş etdirməklə aydınlığın artırılması, 
tədris materialının daha çox əlçatanlığının təmin edilməsi, mo-
tivasiyanın artırılması problemlərini həll etməyə imkan verir. 
Tədrisin təşkilati forması kimi mühazirə təhsil prosesinin 
xüsusi konstruksiyasıdır. Müəllim dərs boyu yeni tədris mate-
rialını elan edir və şagirdlər onu fəal şəkildə qavrayırlar. Mate-
rialın cəmlənmiş, məntiqi dayanıqlı formada təqdim edilməsinə 
görə mühazirə təhsil məlumatının çatdırılmasının ən qənaətcil 
üsuludur. 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
8 
Mühazirə çoxşaxəli bir hadisədir. Tərkibini, məzmununu, 
nümunələrin və illüstrasiyaların seçimini, metodik tərtibatı, 
vaxtın hesablanmasını, tələbələrin tərkibini, aktivləşdirmə üsul-
larını, əvvəlki materialla əlaqəni, mühazirə zamanı yadda sax-
lamalı və yazmaq üçün əsas sualları, müstəqil iş üçün ədəbiy-
yatı nəzərə almaq lazımdır.
Mühazirə şifahi təqdimat forması kimi hazır mətnin 
oxunması, maqnitofon, televiziya, radio verilişi ilə əvəz oluna 
bilməz. Müəllimin canlı nitqi biliyin formalaşmasına birbaşa 
təsir göstərir.
Mühazirə improvizasiyaya imkan verir, onu canlandırır, 
ona yaradıcılıq xarakteri verir, dinləyicilərin diqqətini cəlb 
edir, böyük maraq doğurur. 
Mühazirələrin didaktik məqsədləri yeni biliklərin çatdırıl-
ması, toplananların sistemləşdirilməsi və ümumiləşdirilməsi, 
onların ideoloji baxışları, inancları, dünyagörüşləri əsasında 
formalaşdırılması, idrak və peşə maraqlarının inkişafıdır. Mü-
hazirəni məharətlə oxuyan müəllim tələbələri valeh edir, 
onların emosiyalarına fəal təsir göstərir, fənnə maraq, bilikləri 
daim artırmaq istəyi oyadır. 
Ali təhsil müəsissələrində seminarlar praktik xarakter 
daşıyır və müəllim məktəbini təmsil edirdi, onun rəhbərliyi 
altında tələbələr fənnin nəzəri kursunu, elmi tədqiqat metod-
larını praktiki olaraq mənimsəmişlər. Seminar təhsil forması 
daim inkişaf edir, ali təhsilin qarşısında duran vəzifələrə get-
dikcə daha aydın şəkildə cavab verirdi. 
Ümumiyyətlə, seminar təlim və praktiki tədbirdir ki, 
onun iştirakçıları müxtəlif mesajları, mövzuları, məruzələri, 
esseləri və digər konkret məlumatları nəzərdən keçirir və 

---