Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
37 
3. Didaktik məqsədlərin müəyyən edilməsi. Mühazirə ha-
zırlayarkən müəllim sualı aydın şəkildə aydınlaşdırmalıdır: 
“Mən nəyə nail olmaq istəyirəm? Məqsədim nədir?”. Məqsəd 
mühazirənin əsas konstruktiv elementidir. Təcrübəsiz mühazi-
rəçiyə tövsiyə oluna bilər ki, mühazirənin məqsədini yazılı 
şəkildə cümlə şəklində, çox aydın və konkret şəkildə ifadə etsin 
və hazırlıq işləri zamanı onu daim qarşınızda olsun. 
Təbii ki, mühazirəçinin vəzifəsi təkcə dinləyicilərə müəy-
yən biliklər çatdırmaq, nəyisə öyrətmək deyil, həm də müəyyən 
reaksiya doğurmaq, nəyəsə çağırmaq, nəyəsə inandırmaqdır. 
Bu baxımdan, hədəf təyin edilməsinin üç aspektindən danış-
maq olar: təhsil, inkişaf və təhsil (25, s. 96). 
Məqsədlər müəyyən dərəcədə intizam üzrə proqramın gi-
riş hissəsində təqdim olunan bilik, bacarıq və bacarıqlar səviy-
yəsində strateji məqsədlərlə əlaqələndirilməlidir. Bununla belə, 
fənnin öyrənilməsinin aralıq mərhələsi kimi yarana biləcək 
strateji və taktiki məqsədləri fərqləndirmək lazımdır. 
Müasir metodologiya təhsil prosesində nəzərdə tutulan 
məqsədlərə bir sıra tələblər qoyur, yəni: 
əyati zərurət. Bu o deməkdir ki, məqsədlər icad olun-
mur, həyat şəraiti ilə müəyyən edilir. Təhsil sistemində aparılan 
islahatlar təhsil müəssisəsinin məzununun geniş dünyagörüşü 
ilə yanaşı, konkret problemlərin həllinə, fəaliyyətə hazır olma-
sına, sadəcə dərsliyi təkrar danışmağa hazır olmamasına yö-
nəlib. 
əqsədlərə real nail olmaq. Təlim məqsədlərini tərtib 
edərkən müəllim öz imkanlarını, auditoriyanın potensialını və 
texniki dəstəyi nəzərə almalıdır. Bir tərəfdən, hədəfin qoyulma-

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
38 
sının dinamikası dərsdən dərsə baş verməlidir. Digər tərəfdən, 
bu temp müəyyən, real olmalıdır. 
əqsədin qoyulmasının dəqiqliyi. Məqsədlər çox 
mücərrəd və ya geniş olmamalıdır. Onlar elə tərtib edilməlidir 
ki, nəticələri öyrənmənin aralıq və yekun mərhələlərində real 
izləmək mümkün olsun. 
ələb əvvəlki ilə üzvi şəkildə 
bağlıdır. Məqsədlər qeyri-müəyyən, qeyri-müəyyəndirsə, onla-
rın əldə edilib-edilmədiyini və nə dərəcədə olduğunu izləmək 
demək olar ki, mümkün deyil. Nəzərə alın ki, mühazirələrdən 
sonra adətən seminarlar və məşğələlər keçirilir və burada siz 
mühazirənin öz məqsədinə nə dərəcədə nail olduğunu öyrənə 
bilərsiniz. 
Beləliklə, ümumiləşdirə bilərik ki, məqsədlərin təsviri 
üçün tələblər - tələbənin sonrakı özünütəhsil əsasında müəyyən 
bilik, bacarıq və bacarıqlara olan ehtiyaclarına həddindən artıq, 
dəqiq diqqətin olmaması halında onların tamlığıdır. çünki təhsil 
müəssisələrində mütəxəssis, praktiki fəaliyyət və davamlı təli-
min müxtəlif formaları zamanı ömür boyu davam edir. 
Məqsədləri tərtib etmək üçün müəllim “bilik”, “bacarıq” 
və “bacarıq” kimi əsas didaktik terminlərin nə demək olduğunu 
aydın təsəvvür etməlidir (27, s. 74). 
Beləliklə, bilik fəaliyyətin idrak prosesinin nəticəsidir, 
onun sosial təcrübə ilə yoxlanılması və insan şüurunda məntiqi 
qaydada əks olunmasıdır. Bilik idrak və praktik fəaliyyətlər 
arasında əlaqəni əks etdirən kateqoriyadır. Bilik müəyyən həcm 
və keyfiyyətə malik olan anlayışlar, mühakimələr, ideya və ob-
razlar, fəaliyyətin indikativ əsasları və s. sistemində təzahür 
edir. Bilik yalnız o zaman müəyyən edilə bilər ki, o, müvafiq 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin