Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

III mətn

Bir günnəri bu Seyid Mirəziz deyir ki, Paşa, məni keçi dööləti basıfdı. Yüzə yaxın keçim var, qalmışam keçinin əlində. Amma qışda saxlamağa otum-əncərim yoxdu. Bir adam tap, keçini verim yaza kimi saxlasın. Paşa bəy Aşığ Abbası çağırır, deyir:

• 
  Aşıq, apar bu keçiləri. Bilmirəm, neynirsən elə, yaza kimi bu keçirlərdən biri də qalmasın. Özün də cavabın verərsən.
  

Deyir:

– Baş üsdə.

Başdıyır gündə keçinin birin kəsir. Bayram ağzı gələndə seyid deyir ki, gedim görüm keçilər nə yerdədi, nə vəzyətdədi. Aşığ Abbas keçiləri kəsif yeyif, bircə dənə keçi qalıf. Gələndə deyir ki, aşıx, de görək keçilər nətərdi?

Deyir:

• 
  Seyid, nətər olajaxdı, keçini mərgi xəsdəliyi tutdu, hamısı qırıldı. Bəyirir, bəyirir, onnan da ölür, əti də yeməli olmur. Tək bircə dənəsi qalıfdı, o da qapıda.
  

Namazın vaxdı olur. Mirəziz başdıyır namaz qılmağa. Namaz qılanda Aşığ Abbas uşaxları örgədir ki, keçinin qulağını dişdiyin. Uşaxlar keçinin qulağını dişdiyəndə keçi başdıyır bəyirməyə. Bəyirir, bəyirir. Seyid Mirəziz də namazın üsdündədi. Aşığ Abbas əliynən belə eliyir ki, neyniyim. Seyid Mirəsiz də əlin boğazına çəkir, işarə verir ki, başın kəsin. Nəysə, keçinin başını kəsir. Ödünnən də bir az bunun ətinə vurur, gətirif qoyur seyidin qabağına.

– Ə, bir az dilinə vur, gör yeməlidi.

Dilinə vurur, görür zəhər dadır. Deyir:

– Ə, bunnan uşağa-zada vermə, yaman pisdi.

Onnan da yüz keçinin dalınnan dəyir.
IV mətn

Paşa bəy rəhmətdik çox cənnətməkan kişi oluf. Qayınatası Seyid Mirəziz ağanın öz çörəyi boğazınnan keçmirmiş. Bir gün deyir ki, onun öz heyvanınnan birin kəsin, görək yeyə bilirmi? Seyid deyir:

– Ə, sən öl, bu mənim qırılmışımın ətinnəndi, mənim boğazımdan keşmədi.

Bir gün çağırır Abbası, deyir ki, bunun yüz dənə dıvırı var, apar ye, sən qutararsan, biz qutarammarıx onun axırınnan. Amma sən öl, onun biri qayıdıf gəlsə, uşaxlara baş gönünü duzdadajam. Burda həm qorxu var, həm də Aşığ Abbas söznən çörək yeyən adamdı. Gedir gətirir dıvırı. Günə birin kəsir. On beş külfətdi bular. Yeyir, qutarana majal yeddi heyvan qalır. Yeddisi qalanda deyir:

– Neyniyəh?

Deyir:

– Ə, birtər elə.

Hay salır ki, həji, dıvır qırılır, xəsdəlik düşüf. Deyir ki, nədi onun xəsdəliyi?

Deyir:

– Onun xəsdəliyi irtməyinnəndi. Bəyirir, bəyirir, bəyirir, cannan olur.

Namazdan axı fərrux olmağ olmaz. Bu da seyid adamdı. Namaz vaxdı uşağın birin örgədir ki, gedin pəyədə dıvırın qulağın salın ağzınıza dişdəyin, bəyirsin. İndi o da fərrux olammır axı. Deyir, allahun əkbər, allah. Yanı haram eləmə də, başın kəs. Aşığ Abbas irtməyi salır ödün içinə. Öd axı acı olur. Onu bulalıyır, şişdə bir az bişirir. Seyid əti dodağına gətirir, deyir:

– Oy Abbas, bunu basdırın.

Deyir:

– Çoxdan basdırmışıx.

Paşa bəy deyir ki, elə elə onun dərisini də gətirməsin, seyid tamahgirdi.

Deyir:

– Onu mən neyniyim bəs?

Deyir:

– Sən yolunu tapajaxsan, sana nə var.

Seyid bir qatır gətirmişdi ki, dərini verə Şuşada dabbağa. Aşığ Abbas bir dənə çöp qırır. Qatır da bəd heyvandı. Quyruğunun altına çöpü soxanda qatır qalxır düşür gava. Qatırın beli qırılır. Deyir:

– Abbas, elə o dəri də halal-xoşun olsun.

Abbas yüz dıvırı belə yeyir. Paşa bəy ona həm də ənam verir. Deyir:

– Bu işdə nə seyid mənim üsdümə gəldi, nə şikayətçi oldu, nə də qəzəbləndi, sənə halaldı. Bu da sənin ənamın.
V mətn

Olar arasında bəy söhbəti olmuyuf. Abbas ona Paşa deyərmiş, o da Aşıx deyərmiş. Sazı qoltuğunda gəzif. Onun ehtiyacını bəy ödüyüf. Sifdəsi nağaraynan məşğul oluf. Əsas söz usdası oluf. Özü də çox kasıb yaşıyıf.

Günnərin bir günü el dağa gedəndə qoşuluf dağa gedif. Üç ayı fırranıf, o paşa çağırıf, o mülkədar çağırıf günnərin keçirirmiş. Kefin eliyir, gələndə arvad ona yaxşı baxmır. Deyir:

– Arvad, niyə heylə eliyirsən? Getdim aşıxlıx cəhənnəm, dəlləhliyi də örgənmişəm. (Aşığ Abbasın dokquz oğlu olub.) Oğlumun bekarası Mütəllimdi. Bu payız onun da sünnətin eliyəjəm, döölət töküləjəh, var töküləjəh.

Könlün alır da. Arvad allatmax hasant bir şeydi, o ola Aşığ Abbas ola. Bunun könlün alır. Axşam yatır, səhər durur. Deyir, uşaxlarımın bekarası Mütəllimdi. Sən öl, Mütəllimi sünnət eliyəjəm. Ölər, cəhənnəmə ölsün. Qalar, dəlləhliyi örgənnəm. Demək, öz oğlunun üsdə. Arvadın adı Ələm imiş, rəhmətdik ona Aləm deyirmiş. Aləm deyir:

• 
  Sənin xeyrin mana lazım deyil. Birdən öldü?
  

Deyir:

– Az öləjəh, dokquz uşağım var.

VI mətn

Bizdə iki Abbas oluf. Biri Molla Abbas oluf, biri Aşığ Abbas. Hər ikisi gözəl kişilər oluf. Aşıx Abbas saz qoltuğunda getdiyi yerdə Molla Abbas çıxır qabağına. Deyir:

• 
  Abbas, xeyirdimi, haraya gedirsən?
  

Deyir:

– Ə, şər olsa səni aparallar da. Xeyirdi ki, məni aparıllar. Bunu sən mənnən nə üçün soruşursan?