Axmedova Malohat Ergashevna pedagogika nazariyasi va tarixi

ibn  Yahyo  al-Jurjoniy  al-M asihiy  (977-1011  yy.)  b o ‘lib,  hayoti  va 
ilmiy  ijodi  davom ida  k o ‘plab  shogirdlar  tayyorlagan.  Astronom iya, 
m atematika,  falsafa, tabobat va boshqa tabiiy  fanlar bilan shug'uilangan. 
lekin fan tarixida k o ‘proq tabib sifatida mashhur. Abu Sahl al-M asihiyning 
tabobatga  oid  asarlari  0 ‘zbekistonlik  olim a  S.K arim ova  tom onidan 
o ‘rganilgan32.
A bu  Sahl  al-M asihiy tibbiyot  sohasiga  oid  asarlar yozish bilan bir 
qatorda,  m a’naviy tarbiya m asalalariga m urojaat  qilib,  quyidagi fikrlam i 
bildirgan.  «O dam   zam ondoshlarining  eng  yaxshi  sifatlari  vositasida 
o ‘zini  shakllantiradi.  Inson  har  qancha  aqlli  b o ‘lmasin,  jam iyat  uchun 
foydali  ish  qilmasa,  u  kom il  emas.  Inson  k o ‘p  bilsa  yaxshi,  biroq  u  o ‘z 
bilim larini kengaytirsa,  buyuk b o ia d i. Aqllining xatti-harakati  har yerda 
o ‘rinli, nodonning harakatlari doimo xavfli», - deydi u. «A gar odam o'zini 
yaxshi bilsa,  bu  ajoyib  sifat,  ammo  u  o ‘z  bilimini yanada tinm ay  oshirib 
borsa,  bunda u haqiqatan ham, u lu g ‘  odam  b o ‘lib yetishadi»33.  Olimning 
bu fikrlari m a ’naviy tarbiya nuqtai nazaridan qimmatli.
A kadem iyaning  yana  bir  m ashhur  vakili,  buyuk  m atem atik, 
astronom,  atoqli  shoir  Abu  Nasr  M ansur Ali  ibn  Iroq  (958-1034  yy.) 
b o ‘lib,  u A bu R ayhon B eruniyning ustozi va tarbiyachisi.
Abu N asr  M ansur  ibn  Iroqning  «Podsho  almagiti»  kitobida  uning 
m a'rifiy  tarbiya  va  pedagogikaga  oid  fikrlari  bayon  etilgan.  Insonning 
aqliy  rivojida  tabiiy  fanlar  aham iyatiga  e'tib o r  beradi.  «Riyoziyot  aqlni 
charxlaydi  va  tasavvurni  m ustahkam laydi.  Bu  fan  tugallanm agan  fikrni
32  T a ’lim   m u a m m o la ri  ju rn a li.  M a ’m u n   a k a d e m iy a sin in g   1000  y illig ig a  
b a g ‘ish lan g an   m a x s u s  soni,  2 0 0 6 .  1-son.  - B . 2 5 .
33  H asa n o v   S..  X o ra z m  m a n a ’v iy a ti  d a rg ‘alari.  -  Т.: A d o la t,  2 0 0 1 . -  B .79.
59

---

tushunib  olishga o ‘rgatadi,  chunki  uning  boshlang'ich qoidalari  m a’lum, 
isboti  esa oson.  U nda  ziddiyat kam  b o ‘lib,  aqlga  ko'm aklashadi,  yagona 
g'oyani  ilgari  suradi»,  -  degan edi34.
Ibn  Iroq  o 'z   davrida  «Batlimusi  soniy»  degan  faxriy  nom   olgan. 
U1  zot  Beruniy,  ibn  Sino,  Ham m or  kabi  allom alar  bilan  nafaqat  ilmiy 
m uloqot olib borgan,  balki  chin  d o ‘st ham  b o ‘lgan3S.
A kadem iyaning  yana  bir  a’zosi  -   Abu  Abdulloh  M uham m ad