Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Qadriyaviy yondashuv 
Aksiologiyada juda ko‘p an'anaviy va hozirgi zamon falsafiy muammolari yangicha ko‘rib 
chiqiladi.  Masalan,  an'anaga  ko‘ra,  haqiqatga  yetish  ilmiy  bilishning  ideali,  shaksiz  ne'mat, 
yaxshilik deb hisoblangan. Biroq XX asr ushbu qarashga o‘z tuzatishlarini kiritdi. Industria-
lizmning  va  texnitsistik  yondashuvlarning  salbiy  oqibatlari,  ommaviy  qirg‘in  qurollarining 
yaratilishi va qo‘llanishi, gen muhandisligining paydo bo‘lishi shuni ko‘rsatadiki, muammoga 
sof gnoseologik yondashuv yetarli emas. Bugungi kunda «faqat haqiqatning qadri haqidagina 
emas,  balki  uning  bahosi  haqidagi  masala  ham  paydo  bo‘ladi,  bunda  boshlang‘ich  hisob 
nuqtasi  sifatida  inson  va  uning  baxt-saodati  namoyon  bo‘ladi»
412
.  Haqiqat  tobora  ko‘proq 
aksiologik kategoriyalar ko‘zgusi orqali qarala boshlanmoqda. 
Lozim va zarur narsalar haqida qadriyaviy ideallar sifatida so‘z yuritar ekan, aksiologiya 
borliqning muammoli masalalari borasida bizning tasavvurlarimiz doirasini kengaytirdi. Ilgari 
me'yoriy hodisa deb hisoblangan narsalar hozirgi zamon aksiologik yondashuvlari ko‘zgusida 
unday  bo‘lib  ko‘rinmaydi.  Qadriyaviy  mezon  va  qadriyaviy  qarash  amalda  hayotimizning 
barcha  sohalariga  kirib  bormoqda.  Bugungi  kunda  shu  narsa  ayon  bo‘lyaptiki,  biron  bir 
ijtimoiy institut, biron bir muhim ijtimoiy muammo, jamiyatning biron bir sohaga aksiologik 
yondashuvlardan  tashqarida  ko‘rib  chiqilishi  mumkin  emas.  Bunda  qadriyatlarni  qayta 
baholash lokal masalalarga ham, global masalalarga ham birdek tegishlidir. Texnik taraqqiyot 
baxt-saodat  keltiradimi?  Insonni  klonlashtirish  mumkinmi?  Evtanaziya  -  bu  ezgulikmi  yoki 
qotillikmi?  Agar  uning  kashfiyotlaridan  foydalanish  odamlarning  halok  bo‘lishiga  sabab 
bo‘lsa, olim o‘z kashfiyotining oqibatlari uchun javobgar bo‘ladimi? Ilmiy va siyosiy ongda 
asta-sekin sof iqtisodiy, sof texnologik, qadriyaviy komponentlardan tashqarida qaraluvchi sof 
tadqiqotchilik loyihalaridan voz kechish tamoyili yuzaga kelayotganini ko‘rish mumkin. 
O‘z  navbatida  qadriyatlarning  o‘ziga,  munosabat  va  qadriyaviy  ongga  gnoseologik, 
sotsiologik, psixologik,  semiotik  va boshqa yondashuvlar nuqtai nazaridan qaralmoqda. 
 
2-bob. QADRIYaVIY TIZIMLAR VA JAMIYaT