Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida



Download 2,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet89/290
Sana30.12.2021
Hajmi2,69 Mb.
#94908
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   290
Bog'liq
falsafa

Kiotcha «Yamadzaka» maktabi. Maktab asoschisi Yamadzaka Ansay (1616-1682) sunn va 
sintoizm maktabi ta'limotini sintez qilgan Suy-Sinto maktabiga asos soldi. Dunyoning tuzilishi 
haqidagi o‘z ta'limotida faylasuf in va ye ni, hamda besh birinchi ibtidoni samoviy ilohlarning 
yetti avlodiga taqsim qilib chiqadi: - birinchi avlod - dunyoning yagona ki ilohi, ikkinchidan 
oltinchigacha  –  suv,  olov,  daraxt,  metall  va  yer  avlodi,  yettinchi  avlod-bu  in  va  ye  ilohidir. 
Kiot  maktabining  ikkinchi  namoyandasi  Asami  Keysan  ta'kidlashicha,  chjusianlik  –  Koinot 
haqiqatidir.  Uning  ta'kidlashicha,  ri  aqliy  hodisa  bo‘lib,  kishi  aqliga  ayniyatdadir.  Dunyo 
shunday  tuzilganki,  doimiylik  va  o‘zgaruvchanlik  unga  xosdir.  Doimiylik  bu  -  ri  bo‘lib, 
o‘zgaruvchanlik – bu ki dir. 
XVIII  asrning  ko‘zga  ko‘ringan  mutafakkiri  tabiatshunos  va  faylasuf  Kanberra  Ekken 
(1630-1714)  edi.  Umuman  chjusianlikni  qo‘llagan  holda,  u  sun  maktabiga,  eng  avvalo  unga 
buddaviylik  ta'sir  qilganligi  uchun  tanqidiy  munosabatda  bo‘ldi.  Chjusianlik  ta'limotidagi 
lining  birlamchiligi  va  si  ning  ikkilamchiligi  haqidagi  ta'limotdan  farqli  o‘laroq,  u  shunday 
ta'lim beradiki, ri va ki - bu «bir va ikki, ikki va bir» dir. Ki bu rining vazifasidir, ri –ki ni olib 
yuruvchidir. Ri va ki qismlarga bo‘linmaydilar. 
Ekken  chjusianlikning  bilimlarning  birlamchiligi  va  faoliyatning  ikkilamchiligi  haqidagi 
qarashlariga  qo‘shiladi.  Agar  bilim  to‘g‘ri  va    ishonchli  bo‘lsa,  unda  amaliyot  ham 
muvaffaqiyatli bo‘ladi. Ammo u shu bilan birga yozadiki, haqiqat manbai qadimgi kitoblarda 
emas,  balki  tabiatning  o‘zidadir.  U  tajribaga  asoslangan  bilimni  mumtoz  kitoblardan  yuqori 
qo‘yadi.  Uning  fikricha,  insonning  ruhiy  nurlanishi  jarayoni  uning  o‘zidan  boshlanadi. 
Qachonki, kishi hayotga bo‘lgan qiziqishni yo‘qotmagan holda, bilim olishga bel bog‘lasa va 
o‘z dunyoqarashini kengaytirsa, o‘shandagina ashyolarni mohiyatini tushunib yetadi. 
Ekken  Tokugava  rejimiga  nisbatan  muxolifatda  bo‘lib,  insonparvar  ma'rifatli  jamiyat 
haqida orzu qilar edi. Boshqa tabaqalarga nisbatan dehqonlarni yuqori qo‘yar edi. Xalqning 
kayfiyatiga hamdardlik bildrib, u maorifga katta umidlar bilan boqar edi. 
Muro  Kyuso  (1658-1734)  XVIII  asrning  yana  bir  mashhur  chjusianchisi  edi.  U 
buddaviylik, sintoistik mistika, hamda tug‘ma bilimlar haqidagi Van Yanmin tarafdorlarining 
qarashlarini tanqid qildi.  
Rining  birlamchiligi  va  kining  ikkilamchiligi  haqidagi  ta'limotdan  kelib  chiqib,  u  rini 
Butunni ashyoning ayrim qismlariga nisbatan ramzi deb hisobladi – masalan, yilning oylarga 
bo‘lgan  nisbatidek.  Ashyolarning  sonsiz  -  sanoqsiz  ko‘pligida  o‘sha  Buyuk  hududning 
                                                 
167
 Қаранг: Нагата Хароси.  История философской мысли Японии.  104-б. 


mohiyati mavjuddir, xolos. Bilish nazariyasida faylasuf tajribaga asoslangan bilimning muhim 
o‘rnini tan oladi. O‘zining siyosiy qarashlarida Kyuso hukmdor bilan xalq o‘rtasidagi ijtimoiy 
shartnoma  g‘oyasini  oldinga  surdi:  -  «Xalq  va  men  (xo‘jayin)  har  biri  o‘zgachadir;  xalq 
mening  oldimga  kelib  mendan  ish  so‘raydi,  men  esa  ish  bilan  ta'minlashga  va'da  beraman, 
shuning  uchun  xalq  meni  hurmat  qiladi  va  meni  xo‘jayin  deb  biladi;  xo‘jayin  bo‘lganim 
uchun  men  xalq  farovonligi  yo‘lida  xizmat  qilaman  va  bu  bilan  o‘z  vazifamni  bajaraman. 
Xo‘jayinning burchi xalq farovonligi uchun yordam berishdir»
168


Download 2,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish