Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida



Download 2,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/290
Sana30.12.2021
Hajmi2,69 Mb.
#94908
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   290
Bog'liq
falsafa

Soto-dzen.  Bu  an'ananing  asoschisi  Dogen  (1200-1253)  ta'lim  beradiki,  barcha  kishilar 
o‘zlarida  Budda  tabiatini  olib  yuradilar.  Ammo  bu  narsa  urf-odatlar  va  xurofotlar  tufayli 
buziladi.  Buddaning  tabiatini  amalga  oshirish  uchun  diniy  va  tarkidunyochilik  amaliyotidan 
voz  kechish  mumkin.  Buddaviylik  ibodatining  eng  yaxshi  vositasi  dza-dzen  (o‘tirgan 
holatdagi  meditatsiya) usulidir.  Meditatsiya  voqyeylikni  bevosita  bilish holatini  kasb etishga 
yordam  beradi.  U  ichki  ruhiy  orom  va  xotirjamlikni  vujudga  keltirishga,  diqqat-e'tiborni  va 
muvozanatni  saqlash  uchun  juda  muhimdir.  Yorishib  ketgan  ongga  erishish  chog‘ida  inson 
o‘zini ilgarigi kutilgandan ko‘ra boshqacharoq his qila boshlaydi, ichki sabab natijasida o‘zini 
ifoda qilish yuz beradiki, uning vositasida Budda tabiatini idrok eta boshlaydi. Budda tabiati 
tabiiy va o‘z-o‘zidan namoyon bo‘ladi, u biror bir amal yoki omil, masalan, dzen bog‘idagi 
bir  gulda  ifodalanishi  mumkin.  San'atni  dzencha  tushunish  ana  shunday  tabiiy  va  bevosita 
o‘zini  ifoda  qilishga  asoslanadi.  Buddaviylikning  pirovard  maqsadi  Budda  ongi  bo‘lgan  sof 
tafakkurni tushunishdagina emas, balki u bilan bog‘liq bo‘lgan dunyoga hyech qanday qaydu-
shartsiz  qarash  munosabatida  hamdir.  Boshqa  buddaviylik  maktablari  singari  dzen  xayrli 
ishlarni  e'lon  qilibgina  qolmasdan,  ularni  amalga  oshirishga  chaqiradi  va  shunday  usullarni 
tavsiya  etadiki,  ularning  yordamida  inson  xayrli  va  sharafli  ishni  tabiiy  xususiyat  sifatida 
qabul qiladi. 
Yangi  konfutsiychilik.  Konfutsiychilik  Yaponiyaga  III  asrning  ikkinchi  yarmida  kirib 
keldi. Maxsus o‘quv yurtlari paydo bo‘ldiki, ularda imperator xonadonining shahzodalari va 
aslzodalar  vakillariga  konfutsiychilik  asoslari  o‘qitila  boshlandi.  Yapon  konfutsiychiligi 
falsafasining  asosiy  tushunchalari  «ri»  (xitoycha  «li»),  «ki»  (xitoycha  «si»),  «in»  –  «e» 
(xitoycha  «in»  -  «yan»,  «gogyo»)  –  besh  tabiat  unsuri  kabilar  edi.  O‘rta  asrlarda  yangi 
konfutsiychilikning djusianlik va vanyanminizmcha shakli keng yoyildi. 
Chjusianlik.  Chjusianlik  maktablarining  birinchilaridan  biri  bo‘lgan  Syusi  Gakuxaning 
asoschisi  Fudzivara  Seyka  (1561-  1619)  chjusianlikni,  ayniqsa  «ismlarni  bo‘lish»  haqidagi 
ta'limotni  -  ya'ni  jamiyatni  «quyi  va  yuqori  tabaqalar»  ga  bo‘lishni  mahalliy  sharoitlarga 


moslashtirdi. Chjusianlikni yapon aqidalari bilan muvofiqlashtirishga harakat qilib, u shunday 
shiorni oldinga tashladiki, sintoistik xudolar yapon imperatorlari va ularning avlodlarida o‘z 
ifodalarini topganlar. 
Xayasi  Radzan  (1583-1657)  -  Fudzivara  Seykaning  shogirdi  bo‘lib  konfutsiychilikni 
hukmron  doiralarning  mafkurasi  sifatida  shakllantirishga  katta  hissa  qo‘shdi.  Uning  borliq 
haqidagi qarashlari quyidagi qoidalarga tayanadi: - ri – bu «buyuk hudud»dir; ki- bu in va ye 
dir, ri va ki  bir-biridan ajralmasdir, beshta doimiy narsa-bu ridir, besh birinchi ibtido-bu kidir. 
Radzan  davlatni  kelib  chiqishini  shunday  talqin  qildiki,  unga  binoan  «odamlar  bir  birini 
farqiga  bormay  bir  joyda  yashash»  kabi  johillik  holatidan  rivojlangan  jamiyat  sari  harakat 
qilishi natijasida vujudga kelgandir. U buddaviylikni dunyodan yuz o‘girishga chaqirganligi 
uchun keskin tanqid qildi. 
«Buddaviylik,  -  deb  yozgan  edi  Radzan,  -  tog‘lar,  daryolar,  yerni  foniy  tasavvur  qilib, 
insoniy  axloqni  shaffof  deb  faraz  etish  bilan  pirovardida  hammani  burch  his-tuyg‘usidan 
mahrum  etdi.  Xo‘jayin  o‘z  qirolini  tark  etadi,  ota  o‘z  o‘g‘lini  tashlab  qo‘yadi,  va  shunday 
tarzda hamma Yo‘l qidiradi»
167
. U sintoizmni buddaviylikdan tozalash tarafdori bo‘lib chiqdi. 
U  konfutsiychilik  qotishmasi  bo‘lgan  sintoni  ishlab  chiqdi  va  «Bizning  imperiya-xudolar 
mamlakati» degan shiorni tashviq qildi. 

Download 2,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish