Axmedov bekzod

3.6. Ish paytida fiziologik funksiyalarning holati. 

 

Uzoq muddatli aerobli ishning tayyorgarlik ko’rish davri tamom bo’lganidan 

keiyn turg’un holat yuzaga keladi, bu muddat davomida ish qobiliyati va kislorod 

tashilishini  ta’min  etuvchi  fiziologik  funksiyalarning  ko’rsatkichlari  jiddiy 

o’zgarishga uchramaydi. 

Ish  paytida  fiziologik  funksiyalarning  haqiqiy  va  yolg’ondakali  turg’un 

holatlari farqlanadi. Haqiqiy turg’un holat, harakat analizatorining ta`minlanishida 

ishtirok  etuvchi  vegetativ  tizimlarning  yuqori  darajada  kelishishi  bilan 

xarakterlanadi.  Yurak  qon-tomirlari  va  nafas  olish  tizimlarining  funksiyalari 

o’zlarining  oxirgi  o’lchamlariga  yetishmaydi.  Murakkab  fosforli  birikmalarning 

resintezi  aerobli  oksidlanish  reaksiyalari  hisobiga  yuz  beradi.  Odatda  kislorod 

iste’mol  qilinishi  insonlar  uchun  maksimal  imkoniyatdagi  o’lchamdan  past. 

Mushaklarda  sut  kislotasi  deyarlik  jamlanmaydi.  Bular  esa  a’zoizmning 

suyuqliklar muhitidagi kislota-ishqor muvozanatini saqlanishini ta’min etadi. 

Yolg’ondakam  turg’un  holatda  kislorodga  bo’lgan  talab  yuqori  va  kislorod 

iste’mol qilinishi uning uchun imkoniyatdagi maksimal miqdorga yaqin yoki hatto 

u  bilan  tengdir.  Shunga  qaramasdan  mushaklarning  kislorodga  bo’lgan  talabi 

to’lig’icha qondirilmaydi. Natijada a’zoizmda kislorod taqchilligi hosil bo’ladi va 

orta  boradi.  Organizmga  tushayotgan  kislorod  taqchilligini  o’rnini  to’ldirish 

maqsadida  o’pka  ventilyasiyasi,  kislorodning  daqiqalik  hajmi  va  yurakning 

qisqarish chastotasi ortadi va maksimal imkoniyatdagi o’lchamga yetadi. Kislorod 

taqchilligi,  mushaklarni  energiya  bilan  ta’minlanishida  anaerob  jarayonlarning 

ulushini  tezlashishiga  olib  keladi.  Buning  natijasida  mushaklarda  va  qonda  sut 

kislotasining  konsentrasiyasi  oshadi.  Qonning  rN-ni  kislotali  tomonga  og’ishga 

yuz beradi. Shunday qilib, yolg’on turg’un holatda butun ish davomida fiziologik 

funksiyalarning  nisbiy  barqarorligi  organizmni  ishni  bajarilishini  zarur  quvvatiga 

bo’lgan  talabga  mos  emasligi  hamda  ularni  keyingi  kuchlantirish  imkoniyati 

---

 

62 

yo’qligi tufayli ta’min etiladi.