Axmedov bekzod

  Charchashni rivojlanishida boshqaruvchi tizimlarning ahamiyati 

Har  qanday  ishni  paytida  mushaklar  faoliyatini-yo’naltiruvchi  va  ularning 

vegetativ  boshqarilishini  ta’minlovchi  asab  markazlari  holatining  funksional 

o’zgarishi  yuz  beradi.  ishlar  qanchalik  jadal  bo’lsa,  bu  o’zgarishlar  aniqroq 

namoyon  bo’ladi.  Miya  po’stlog’ining  harakat  zonalaridagi  neyronlar  ko’proq 

charchaydilar.  Ta’kidlashlaricha  oliy  harakat  markazlaridagi  neyronlarning 

faolligini  pasayishi  qisqaruvchi  mushaklarning  imkoniyati  boricha  ko’proq  orqa 

miya  motoneyronlarni  yuqori  chastotali  impulslar  bilan  faollashtirish  zaruriyati 

tufayli  rivojlantiruvchi,  hamda  bosh  miya  pustligi  neyronlariga  yetib  boruvchi 

---

 

63 

ishlayotgan mushaklar, paykallar va bog’lar reseptorlardan chiquvchi jadal teskari 

propriorsentip  impulslar  natijasida  ximiyaviy  tormozlanishning  yuzaga  kelishi 

tufayli yuz beradi. 

Uzoq davom etuvchi jismoniy mashqlarni bajarish paytida charchashni sababi 

bo’lib  vegetativ,  asab  va  endokrin  tizimlari  faoliyatlardagi  o’zgarishlar 

hisoblanadi.  bu  o’zgarishlar  vegetativ  funksiyalarni  va  ishlayotgan  mushaklarni 

energiya  bilan  ta’minlanishi  boshqarilishini  buzilishiga  olib  keladi.  ish  paytidagi 

fiziologik funksiyalarni boshqarilishning buzilishining muhim oqibati, ishlayotgan 

mushaklarga  kislorod  tashilishining  kamayishi  va  energiya  almashinuvi 

samaradorligini yomonlashishidir.