Axborotlarga ishlov berish va boshqarish” kafedrasi tizimlarnazari ya s I fanidan Sirtqi ta’lim yo‘nalishi uchun Ma’ruza matni 5330200-«Informatika va axborot texnologiyalari»

Dinamik tizimlar (DT) - bu doimiy o`zgarib turadigan tizimlardir. DTda ro`y beradigan har qanday o`zgarish jarayon deb ataladi. Ba`zan uni tizimning kirishini chiqishga aylantirish sifatida aniqlaydilar.
Agar tizim faqat bir xilda ishlasa, u holda bu tizimni determinallashgan tizim deb ataladi.
Ehtimolli tizim - bu shunday tizimki, uning qanday ishlashini muayyan ehtimolik bilan oldingi ishlashi (protokoli)ga qarab bashorat qilish mumkin.
Muvozanat xususiyati - tashqi ta`sirlarni kompensasiyalagan holda boshlang`ich holatga qaytish.
Biz yuqorida berib o`tilgan asosiy tushuncha va ta`riflar, tizim va tizimlar nazariyasi to`g`risidagi tushunchalarni kelgusi mavzularda mustahkamlab chuqur tahlil qilib boramiz. Shu o`rinda shuni ham aytib o`tish joizki, ushbu fanni o`rganish va tatbiq etishdan kutilgan maqsadga erishish uchun texnologik jarayonlar va texnoligik agregatlar avtomatlashtirish prinsiplari va imkoniyatlariga to`la amal qilgan holda tayyorlangan bo`lishi kerak.
nazorat savollari.

1. 
   Fanning maqsad va vazifalari nimadan iborat?
   
2. 
   Tizim deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Tizim qanday xossalarga ega?
   
4. 
   Tizimlar va tashqi muhitni o`zaro ta`sir xarakteri bo`yicha qanday farqlanadi?
   
5. 
   Murakkab tizimlar qanday qo`shimcha alomatlarga ega?
   
6. 
   Tizimli yondoshish yo`nalishi nimalarga asoslanadi?
   
7. 
   Tizimlarning umumiy xususiyatlarini tushuntiring.
   
8. 
   Tizimlar qanday sinflanadi?
   
9. 
   Dinamik tizim deganda nimani tushunasiz?
   
10. 
    Tizimlardagi muvozanat xususiyatini tushuntiring.
    

II bob. TO`PLAMLAR NAZARIYaSI.
2.1. To`plam tushunchasi va ularning berilish usullari.
Tizimning xossalarini o`rganish, ularni tadqiq qilish va boshqarish uchun avvalo, ularning tarkibi, tuzilishi va faoliyatini biror bir matematik munosabat shaklida ifodalab olish talab qilinadi. Tizimning tarkibi va uning faoliyatini ifodalash uchun to`plamlar nazariyasi tushunchasidan foydalaniladi.
To`plam eng muhim matematik tushunchalardan biridir. Bu tushuncha matematika faniga to`plamlar nazariyasining asoschisi bo`lgan nemis matematigi Georg Kantor (1845-1918) tomonidan kiritilgan [18].
Matematikada doimo turli to`plamlar bilan uchrashishga to`g`ri keladi. Masalan, to`g`ri burchakli uchburchaklar to`plami, natural sonlar to`plami, to`g`ri chiziqda yotuvchi nuqtalar to`plami va hokazo. Umuman to`plam tushunchasi ayrim-ayrim narsalar, buyumlar, ob`ektlarni birgalikda, ya`ni bir butun deb qarash natijasida vujudga keladi.