Axborot va kodlash nazariyasi asoslari

1-ma’ruza bo‘yicha nazorat savollari

1. 
   O‘zbekistonda axborot kommunikatsiya-texnologiyalari (AKT) rivojlanishi tartibga soluvchi bosh huquqiy mezonlari nimalardan iborat?
   
2. 
   Birinchi telegraf apparati kim tomonidan qachon va qaerda kashf qilingan, tavsif bering?
   
3. 
   Telefon apparati kim tomonidan qachon va qaerda ixtiro qilingan, tavsif bering?
   

4. Xabar uzatish tizimi: axborot, xabar, signallarga tushuncha bering?

5. 
   Uzluksiz va diskret kanallarga tavsif bering
   

2-ma’ruza. Diskret xabar manbalarini axborot tavsiflari. Diskret manbalarini tasniflari. Axborot hajmi. Entropiya.
Reja:

1. 
   Ma’lumotlar uzatish tizimi tushunchasi.
   
2. 
   MUT tuzilish chizmasi.
   
3. 
   Ma’lumot uzatish tizimlarining sifat ko‘rsatkichlari.
   
4. 
   Diskret xabar manbalarini axborot tavsiflari.
   
5. 
   MUTga qo‘yiladigan talablar.
   

Diskret ma’lumotlarni uzatish (DMU) uchun mo‘ljallangan aloqa kanallarining xarakteristikalari. Aloqa kanallarining DMU uchun yaroqliligi birinchi navbatda uning chastota xarakteristikasi, aynan amplituda – chastota xarakteristikasi (AChX) va faza – chastota xarakteristikalari (FChX) bilan baxolanadi.

AChX – kanaldagi qoldiq so‘nishni chastotaga bog‘liqligini ifodalaydi. AChX ning notekisligi kanal chiqishida aylanishni xosil qiladi.

FChX – doimiy kanalning fazasini chastotaga bog‘liqligini ifodalaydi. Signallarning buzilish sababi, xarakteristikalarning nochiziqligi, fazaning titrashi, akslanishi, tashuvchi chastotalarning surilishi va to‘sqinlarning mavjudligidir.

Signallarning buzilish sabablari:

1. Additiv:

- fluktuatsion;

- garmonik;

- impulsli.

2. Multiplikativ:

- kontaktlarning buzilishi;

- operator xatolari;

- chastota surilishi;

- qoldiq so‘nishning o‘zgarishi;

- faza sakrashi.

Aloxida xatoliklar o‘rtasida korrelyatsion bog‘liqlik mavjud yoki mavjud emasligiga qarab diskret kanalni xatoliklari mustaqil kanal (xotirasiz kanal) yoki xatoliklari guruxlanuvchi kanal (xotirali kanal) deb ataladi.

Diskret ma’lumot - bu axborotni uzatish, saqlash, xosil qilish va qayta ishlash maqsadida diskret signallar orqali ifodalangan shaklidir. Axborotni aynan diskret signallar orqali ifodalanishiga sabab, bu xozirgi zamon va kelajakda barcha qurilmalarning raqamli bo‘lishidir. Chunki raqamli qurilmalar aynan diskret ma’lumotlar orqali muloqot qiladi.