Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

2. Axborotlar bilan ishlash jarayonlari 
Axborot  tizimlari  axborot  bilan  ishlash  jarayonlarini  turli-tumanlik 
asosida  ajratishni  talab  qiluvchi  jarayonlarni  amalga  oshirishga 
asoslangan.  Ularga  axborotlarni  olish,  qayta  ishlash,  jo„natish,  saqlash, 
taqdim etish va foydalanishlarni kiritish mumkin. 
Axborotlarni olish 
Har  qanday  predmet  sohasida  obyektlar  uchun  bajariladigan 
jarayonlar  va  funksiyalar,  obyektlarning  xossalari  ma‟lumotlar  manbai 
bo„lib xizmat qiladi. Har qanday predmet sohasini uch xil: real, formal 
va axborot ko„rinishida taqdim etish mumkin. 
Shunga  ko„ra  axborotni  olish  jarayonini  uch  qavatli  filtrdan 
o„tkazish  deb  qarash  mumkin.  Bunda  to„g„ri  taqdim  etish  (sintaktik 
qiymatlilik),  ma‟noviy  qiymatliligi  (semantik),  iste‟molchi  qiymatliligi 
(paragmatik)ni baholash amalga oshiriladi. 
Axborotni  olishda  ma‟lumotlarni  tahlil  qilishning  turli  usul  va 
shakllari muhim o„rin egallaydi: 
 qandaydir voqeaga bog„langan holatlarni qidirish; 
 vaqt bo„yicha voqealar ketma-ketligini topish; 
 rivojlanishga vaziyatning muhimlik parametrlarini (ta‟sirini) 
baholash; 
 chegaralarini (kriteriy) qidirish yo„li bilan obyektni (voqea, 
vaziyat, jarayon) u yoki bu toifaga ajratish mumkin bo„lgan 
toifalash; 
 obyektlarni qandaydir belgilariga asosan guruhlash; 
 voqea va vaziyatlarni taxmin qilish (prognozlash). 
Ko„pgina  predmet  sohalari  uchun  axborot  manbalarining  turli- 
tumanligi  xarakterlidir.  Hozirgi  kunda  bu  muammoni  yechishning 
yo„llaridan  biri  keng  tarqalgan  obyektga  yo„naltirilgan  yondashuv 
hisoblanadi.  Obyektga  yo„naltirilgan  yondashuv  asosida  ajratish 
quyidagi asosiy tushunchalardan iborat: obyekt, sinf va namuna. 
Obyekt – bu real hayotning bir xil tavsif va qonunlarga ega bo„lgan 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
13 
 
predmetlari  to„plami.  Obyekt  bunday  to„plamning  noaniq  elementini 
ifodalaydi. Obyektning asosiy tavsifi uning atributlari (xossalari) tarkibi 
hisoblanadi.  Atributlar  –  ularning  vositachiligi  yordamida  boshqa 
obyektlar  xossalarini  bayon  etish  qoidalarini  berish  mumkin  bo„lgan 
maxsus obyektlardir.