Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Mualliflik 
huquqi 
fuqarolik 
huquqining 
muhim
universitetlaridan biri bo‘lib, 
u 
fan, adabiyot va san’atlarini
yaratish va undan foydalanish bilan bog‘lik munosabatlarini
ifodalaydi.
Talabaning mualliflik huquqi ob’ektiv fan, adabiyot va san’at 
asarlari hisoblanadi. Bunday asaming kadr- kiymati va chop etilgan 
yoki etilmaganligining axamiyati yuk. Agar mualliflik huquqining 
ob’ekti tan olinishi uchun qonun ikki shartni kuyadi: birinchidan, 
asar m a’lum bir ob’ektiv shakl muallif ijodiy faoliyati natijasini aks 
ettirishiga imkon berishi mumkin.
Agar respublika hududida birinchi marta bosilib chiqarilgan 
yoki bosib chiqarilmagan b o ‘lsada, lekin birdan-bir ob’ektiv 
shaklda respublika hududida bo ‘lgan asar uchun u qaysi mamlakat 
fuqorosi b o ‘lishidan qat’iy nazar, talabaning mualliflik huquqi 
beriladi. Talabaning mualliflik huquqi bo ‘lib, muayyan asaming 
yaratuvchisi hisoblanadi. Talabaning mualliflik huquqini faqat 
uning xayotlik vaqtida emas, balki xamma vaqt ximoya qilinadi.
Talabalaming vazifasi vaqtida darslarga qatnashib turish va 
yaxshi o ‘qib, undan yaxshi mutaxassis bo‘lishi uning vazifasi. 
TaTimning davlat boshqaruvining maxsus vakolati bo ‘lgan 
organlar 
amalga 
oshiradilar. 
Ta’lim 
muassalarida 
davlat 
talablarining va m e’yoriy hujjatlami bajarilishini ta ’minlaydilar, 
ularga uslubiy raxbarlikni amalga oshiradilar.
Konstituttsiya xalq ta’limini ma’muriy-huquqiy boshqarish 
masalalariga oid prinsipial qoidalarini oldindan belgilab beradi. 
Konstituttsiyaning 41-moddasi m a’muriy huquqiy sub’ekti sifatida 
har bir fuqarolik talabaning bilim olishini mustahkamlaydi.
70

---

Talabaga o‘qishdan tashqari ta’lim madaniy estetika ta'biiy-ilmiy, 
texnik sport va boshqa yo‘nalishlardagi o‘qishdan tashqari 
muassalarda tashkil qilinadi, Oliy ta ’lim umumiy o"rta, xunar- 
texnika, o‘rta maxsus ta’lim negizida oliy о ‘quv yurtlari 
talabalariga amalga oshiriladi. Oliy o ‘quv yurtlarida talabalami 
о ‘qitish ishlari ikki bosqich asosida bakalavriat va magstiratura 
darajalari berish bilan olib boriladi.
Bunday o‘qitishni tashkil etish Respubhka xukumati tomonidan 
tasdiqlangan “Nizom”da tartibga solinadi. Xukumat tomonidan 
yana ixtisoslik ro‘yxati belgilanadi, ulami sirtdan yoki mustaqil 
o‘qib egallashga yo‘l ko‘yilmaydi. Talabalar ikkinchi oliy 
m a’lumotni pul to ia b olish huquqiga egadirlar. Oliy о ‘quv 
yurtlarining faoliyati o ‘zlarining nizomlari bilan tartibga solinadi. 
Oliy о‘quv yurtlarining o‘zlari vaqti-vaqti bilan attestatsiya va 
akritizatsiyadan o ‘tib turadilar. Uzliksiz ta’lim tizimidagi oliy 
bosqich ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlami tayyorlash hisobga oladi. 
Ana shu maqsadda ilmiy ishlab chiqarish bolim lari, student 
talabalar ilmiy texnika ijodiyoti markazlari tashkil etiladi. T a’lim 
muassasalarini boshkarishda talabalar katnashadilar. Talabalar 
stipendiyalar, yotokxonalar, ko‘llanmalar va boshqalar bilan 
ta ’minlanadilar. Ularga kutubxonalar, о ‘quv ishlab chiqarish, ilmiy, 
sport, sog‘lomlashtirish bazalaridan foydalanishni kafolatlaydi.
Talaba yurtimizning demokratiyalashtirish imkoniyatlami aniq 
va chuqur his eta bilishi kerak. Bugun jamiyatni demokratik asosda 
batamom yangilash imkoniga ega bo ‘lgan 0 ‘zbekiston uni 
kafolatlashning eng asosiy m e’yori.
Fuqorolik jamiyatining shakllanishida va uning istiqboli 
belgisida eng asosiy ijtimoiy universitet bo ‘lgan o‘z-o‘zini 
boshqaruv organlarinini o‘zgarish jarayonini, uning fuqoro 
rnanfatlariga mos shakllarini barpo bo‘lishi mumkin.
Talaba shu munosabat bilan bir narsani chuqur anglab olmog‘i 
zarurki, 0 ‘zbekiston hududida, fuqorolik jamiyatining ayrim 
muxim negizlari qadim-qadimlardan mavjud ekan. Talaba mulkiy 
munosabatlami iqtisodiy soxa demokratiyalashuvining bosh 
bo‘g‘ini va uning fuqorolarda ulkan saloxatini vujudga keltimvchi 
omil sifatida anglatish zamr:
71

---

- kadrlar tayyorlash sifati monitorining tizimini ishlab chiqish 
va joriy etish;
- rivojlangan xorijiy demokratik davlatlar bilan kadrlar sifatini 
nazorat qilish va ta ’lim rnuassasalari attestatsiyasi borasida 
xamkorlik umatish;
- ta’lim tizimini boshqarish organlari xamda maxalliy ijro 
etuvchi xokimiyatining pedogog kadrlar va ta ’lim rnuassasalari 
tashkil etish va o ‘tkazish borasidagi faoliyatini muvofiklashtirish 
va nazorat qilish kerak.
Talabalarga yaxshi dars berib ulardan yaxshi kadrlar chiqishini 
taminlash shu kunning asosiy vazifalari dan biridir.