International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
409
Insoniyat bor ekanki o‘z ehtiyojlarini o‘zlariga yanada qulay tarzda
qondirish yo‘llarini kashf etishda davom etishadi. Hozirgi zamonaviy
texnologiyalarga bo‘lgan talab tabora ortib bormoqda. Jumladan,
smart
texnologiyalar: smart televizor, muzlatkich, kir yuvish mashinalari, aqlli eshiklar
va shunga o‘xshash internetga ulangan holda boshqarish imkoniyatiga ega jihozlar
hozirgi bozor talabidir.
Hozirgi vaqtda Internetga kirishning
bir qancha usullari
mavjud. Texnologiya rivojlanayotgani sayin, Internetga kirish usullari ham
ko‘paymoqda. Bugungi kunda internet hayotimizning ajralmas qismiga aylandi, u
har bir foydalanuvchining vaqti va joyidan qat ʼiy nazar, ehtiyojlarini qondiradi,
shu bilan birga koʻplab ilovalar va xizmatlarni taqdim etadi. Internet - bu bizning
hayotimizni sezilarli darajada yaxshilagan texnologiya. Yillar davomida
Internetdan foydalanishga bo‘lgan talab sezilarli darajada
oshdi va u u yoki bu
tarzda foydalanuvchilarning barcha qurilmalarida o‘z aksini topdi. Hozirgi kunda
har soniyada internetga ulanishni ta’minlovchi aqlli qurilmalar hayotimizning
ajralmas qismi sifatida qaralmoqda. Shunday qilib, har yili internetga ulangan
qurilmalar soni tez o‘sib bormoqda. Shunday ekan,
texnik jihozlar aloqasini
ta’minlovchi yagona qurilma yaratish maqsadga muofiqdir. Bugungi kunda
kundalik hayotda foydalanadigan texnik jihozlarimizning o‘zaro bog‘lanishini
taminlash uchun IoT (
Internet of things
) istiqbolli yechimlardan biridir.
IoT turli qurilmalar, transport vositalari, binolar va elektronika,
dasturiy
ta’minot, sensorlar va tarmoq ulanishi bilan o‘rnatilgan boshqa narsalar va ularning
ob’ektlarga ma’lumotlarni to‘plash va almashish imkonini beruvchi fizik
qurilmalar tarmog‘idir. IoT mavjud tarmoq infratuzilmasi orqali ob’ektlarni
masofadan turib sezish yoki boshqarish imkonini berish orqali jismoniy dunyoni
kompyuterga asoslangan tizimlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri integratsiyalash va natijada
inson aralashuvini kamaytirish bilan birga aniqlik,
samaradorlik va iqtisodiy
foydani oshirish imkoniyatlarini yaratadi.[1]
Endilikda ko‘plab IoT qurilmalari o‘rtasida o‘zaro aloqa o‘rnatish istagi
tug‘ilmoqda. Amma barcha IoT qurilmalari bir xil tarmoqdan foydalanmasligi,
ya’ni har bir qurilma o‘z imkoniyat va vazifalaridan kelib chiqqan holda turli aloqa
tarmoqlari asosida ishlashini inobatga olsak bu ancha muammodir. Shu sababdan
bir nechta tadqiqotchilar ko‘plab IoT qurilmalari o‘rtasida o‘zaro aloqa o‘rnatuvchi
IoT shlyuzi yaratish bo‘yicha ish olib borishgan.[2-6]
Qian, Ruicong, Yan va Weijun [3] - ushbu maqolada muallif Zigbee,
Bluetooth va boshqalar kabi turli xil protokollarni o‘zaro bog‘lovchi shlyuz ustida
tadqiqot
olib borgan, ammo ular turli ilovalar uchun moslashtirilganligi sababli u
qadar moslashuvchan emas.[1]
Emara, K. A., Abdeen, M., &Hashem [4] – lar ham o‘z maqolalarida
ZigBee, Bluetooth, GPRS va Ethernet kabi turli protokollar bilan tarmoqlarni
shaffof tarzda bog‘lovchi IoT shlyuzini yaratishgan. Ammo bu shlyuzlar
moslashuvchan emas, chunki ularni turli ilovalar uchun moslashtirib bo‘lmaydi.
Yuqoridagi tadqiqotlar o‘rganilib chiqildi va kamchilik va yutuqlardan kelib chiqib
barcha ilovalarga moslashuvchan IoT shlyuzi yaratish ustida ish olib borilyabdi.
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
410
IoT shlyuzi turli xil tarmoqlar o‘rtasida trafik
uzatishni tashkil etuvchi
qurilmadir, ya’ni ma’lumotlar turli xil usul bilan qabul qilinib, bir xil usulda
uzatiladi. Masalan, USB, Bluetooth, Zigbee, Serial tarmoqlari yoki boshqa
tarmoqlar orqali ma’lumot qabul qilib, qandaydir yagona tarmoq (WiFi yoki kabel
yoki boshqa tarmoq) orqali uzatiladi. Quyida IoT shlyuzi ishlash strukturasi misol
tariqasida keltirilgan.(1-rasm)
1-rasm
Aloqa tarmoqlari albatta foydalanuvchilar
talablariga asoslangan va
qurilmalar imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda tanlanadi. Bu kabi IoT shlyuzlari
aqlli uy tizimlari takomillashuviga katta hissasini qo‘shadi.
Xulosa
IoT shlyuzlari uchun odatiy talablarni ta’minlash va bir nechta aloqa
protokollaridan foydalanish, ularni foydalanuvchi talablariga moslashtirish uchun
umumiy talablarga asoslangan va har bir sensor va aloqa protokolidan
foydalanishga qodir bo‘lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: 
