Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
1.
Azizxo‘jaev A.A Demokratiya – xalq hokimiyati demakdir. – T.: 2016. 
2.
Azizxo‘jaev A.A.Davlatchilik va ma’naviyat. – T.: Sharq, 2018. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
403 
3.
Zdrаvomislovа S.А., Temkinа А.А.. sosiologiya gendernix
otnosheniyi genderniy podxod v sosiologii. Prometeus nsc.ru. 
4.
https://uz.wikiaro.ru/wiki/Open_Database_Connectivity 
BIOMETRIK IDENTIFIKATSIYALASH USULLARINING 
SOLISHTIRMA TAHLILI 
Otaboyeva Munisa Ollabergan qizi
1
, Iskandarov Sanjar Quvondiqvich
2
 
1
Muhammad-al Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Urganch filiali magistranti, 
[e-mail]
 
2
Muhammad-al Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Urganch filiali PhD 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada biz har xil turdagi biometrik identifikatsiya 
texnologiyalarining afzalliklari va kamchiliklarini batafsil ko ʻrib chiqamiz. 
Kalit soʻzlar
: biometriya, biometrik identifikatsiya, iris, palma, yuz tuzilishi, 
barmoq izi, retina. 
Kirish. 
Biometriya noyob biologik xususiyatlar orqali shaxslarni ishonchli va tezkor 
tarzda aniqlash va tasdiqlashning eng mos vositasidir. Biometrik identifikatsiya 
shaxsning aynan oʻzi ekanligini aniqlashdan iborat. Maqsad shaxsdan biometrik 
ma’lumotlarni olish. Bu ularning yuzining fotosurati, ovozining yozuvi yoki 
barmoq izining tasviri boʻlishi mumkin. 
Bugungi biometrik idtentifikatsiya usullari har xil turlarga bo ʻlinadi, ammo 
ularning barchasi bir xil maqsadga ega. Bundan tashqari, ularning ishlash 
usulining yadrosi ham bir xil: ular shaxsni tasdiqlash uchun ma’lum bir shaxsga 
xos boʻlgan noyob xususiyatlarni tahlil qiladi. Shu sababli, jismoniy hujjatlar asta- 
sekin oʻtmishga aylanib bormoqda va biometrik identifikatsiya bilan 
almashtirilmoqda. Biometrik identifikatsiya usullari foydali bo ʻlsa ham, ularning 
har biri oʻzining ijobiy va salbiy tomonlariga ega. Biometriya-bu odamning 
shaxsini tasdiqlash maqsadida noyob biologik va fiziologik xususiyatlarni tahlil 
qilish. Biometrik identifikatorlarning eng keng tarqalgan beshta turi: barmoq izlari, 
yuz, retina, palma yoki barmoq tomirlari naqshlari va iris. Iris- bu ko ʻzning old 
qismidagi rangli dumaloq segment boʻlib, uning markazida oʻquvchi bor.[1] 
Barmoq izi identifikatsiyasining eng keng tarqalgan shakli — girdobli shakli 
hisoblanadi. Har bir insonning barmoq izi noyob va takrorlanmas bo ʻladi. Hozirgi 
kunda barmoq izlari skanerlari eng qulay va ommabop boʻlib qolmoqda. 
Koʻzlar Irisi. Iris skanerlarining afzalligi shundaki, ular foydalanuvchidan 
maqsadga e’tibor qaratishni talab qilmaydi, chunki iris naqshlari ko ʻz yuzasida 
joylashgan. Koʻzning video tasvirini 1m dan kam masofada skanerlash mumkin. 
Texnologiya toʻrt bosqichda ishlaydi: tasvirni olish, muvofiqlikni tekshirish va 
tasvirni yaxshilash, tasvirni siqish va moslashtirish uchun biometrik shablonni 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
404 
yaratish. Kamera odamning koʻzlari fotosuratlarini suratga oladi va ularning 
shaxsini tekshirish uchun noyob iris naqshini aks ettiradi.[2] 
Koʻzlar-Retina. Retinaning kapillyar naqshlari egizaklarda ham farq qiladi 
va shaxsni identifikatsiyalashning maqbul yechimi hisoblanadi. 
Retina koʻzning orqa qismida yotadi va optik asabga elektr impulslari 
sifatida uzatiladigan yorugʻlikni aniqlaydi. 
Yuz tanishi yuzning shakliga koʻra biometrik identifikatsiya qilish 
jarayonida yuqori aniqlikdagi videokamera yordamida yuzning 3D yoki 2D tasviri 
quriladi. Qoshlar, koʻzlar, burun, lablar, iyak, quloqlarning konturlari va ular 
orasidagi masofa aniqlanadi va yuzning aylanishiga, egilishiga, yuz ifodalarining 
oʻzgarishiga va boshqalarga qarab tasvirni oʻzgartirishning bir necha variantlari 
mavjud. Yuzning raqamli fotosurati ma’lumotlar bazasida saqlanadi va alohida 
yuzlarning rasmlarini taqqoslash uchun ishlatiladi. 
Palma yoki barmoq tomirlarini aniqlash ushbu texnologiya barmoqning teri 
osti qismida joylashgan inson tomirlari namunalari tasvirlari asosida naqshlarni 
aniqlash usullaridan foydalanadi. Barmoq tomirini aniqlash-bu identifikatsiya 
qilish va tekshirish uchun ishlatiladigan biometriyaning ko ʻplab shakllaridan 
biridir. Vena shablonlarini soxtalashtirish mumkin emas, chunki ular terining 
yuzasi ostida joylashgan. Barmoq tomirlarini tanib olish printsipi infraqizil 
nurlaridan barmoq tomirlari namunalarini olish va ularni 
shablonlarga 
moslashtirish uchun foydalanishdir. [3] 
Biometrik identifikatsiyalashning eng mashhur beshta turiga yuqorida ta’rif 
berdik, endi esa ularning afzalliklari va kamchiliklarini quyidagi 1-jadval orqali 
koʻrib chiqamiz. 
1-Jadval