«axborot texnologiyalari» kafedrasi ma’lumotlarni kodlash talabalarning «Qurilishda axborot texnologiyalari»

I	L
M
01001001	01001100	01001101

Umuman axborotlarlar kompyuter xotirasida asosan ikkilik sanoq sistemasi bilan ifodalanadi. Ularni formula ko’rinishida quyidagicha ifodalash mumkin: N=2^I. Bu yerda 2 asos I esa uning daraja ko’rsatgichi bo’lib, u butun sonlar ketma-ketligidan iborat. Bu formula axborotlarning umumiy xajmini aniqlashda ham qo’llaniladi. Bu formula Xartli va Shenan formulasi deb ham ataladi, ya’ni:

I=log₂N yoki N=2^I– Xartli formulasi ,
I=log₂(1/p)=-log₂(p)- Shenan formulasi.
Demak
2⁰=1 , bu bir bit 1 yoki 0 degani bitta kombinasiya;
2¹=2, bu 0 va 1 ikkita kombinasiya 0, 1;
2²=4, bu to’rtta kombinasiya 00,01,10,11;
2³=8, bu 000,001,010,011,100,101,110,111- bu triada usuli deb ham aytiladi.

0	1	2	3	4	5	6	7
000	001	010	011	100	101	110	111

2⁴=16, bu o’n oltilik sanoq sistemasidagi sonlarning ifodalanishi-tetrada usuli.

Xuddi shunday ILM suzini tetrada usuli bilan ifodalasak

I		L		M
0100	1001	0100	1100	0100	1101

2⁵=32, 2⁶=64, 2⁷=128.

2⁸=256,bu 00000000, 00000001,00000010, 00000011,…, 11111110, 11111111.
Misollar. Biz qidirayotgan kitob javonining yuqori yoki pastki qatlamida joylashganligini aniqlashimiz kerak. Agar kitob yuqori qatlamda joylashganligi aniq bo’lsa u ishimizni ancha osonlashtiradi va 1 bit axborot egallaydi (1-ha). Agarda aniq bo’lmasa, u holda 2 bit (1-ha, 0-yo’q) axborot egallaydi. Ammo tangani havoga uloqtirish natijasida natija baribir 1 bit axborot egallash bilan (1-oryol, 0-reshka) yakun topadi.
Bu bilan biz erishishimiz kerak bo’lgan natija shuni ko’rsatadiki axborotning aniqligi bajarayotgan ishimizga aniqlik kiritadi. Xulosadan shuni aytishimiz mumkinki, axborotning eng kichik o’lchov birligi bu bit bo’lib, u Klod Shenan tomonidan kiritilgan.

6. 
   Grafikli axborotlarni komp’yuter xotirasida tasvirlash
   

XX asrning 50-yillari o’rtalariga kelib ulkan EHM larda birinchi bo’lib grafik shakllardagi axborotlarlar ilmiy va harbiy tadqiqotlar uchun qo’llanilgan. Hozirgi vaqtga kelib esa grafik ma’lumotlarni kompyuterlarda tasvirlash va qayta ishlash keng ommaviylashib bormoqda.

Axborotni grafik ko’rinishda ishlab chiqish, taqdim etish, ularga ishlov berish, shuningdek, grafik obyektlar va fayllarda bo’lgan nografik obyektlar o’rtasida bog’lanish o’rnatishni informatikada kompyuter grafikasi deb atash qabul qilingan. Kompyuter grafikasi uch turga bo’linadi: