«axborot texnologiyalari» kafedrasi ma’lumotlarni kodlash talabalarning «Qurilishda axborot texnologiyalari»

Inson qabul qiladigan va uzatadigan axborotlarning quyidagi turlari mavjud:

1. 
   Matnli, grafikli, turli sxemalar va maketlar ko’rinishida;
   
2. 
   Tovushli, to’lqinli va asab impulslari ko’rinishida;
   
3. 
   Yorug’liq va elektr nurlari ko’rinishida;
   
4. 
   Turli hidlar va taamlar ko’rinishida;
   
5. 
   Turli belgilar ko’rinishida;
   
6. 
   Imo-ishoralar va ta’sirlar ko’rinishida;
   
7. 
   Qarorlar, fikrlar va bayonlar ko’rinishida.
   

Informatika sohasining asosiy resursi bu - axborotdir.
Axborot - olamdagi butun borliq, undagi ruy beradigan xodisalar va jarayonlar xaqidagi xabar va ma’lumotlardir. Axborot inson nutqida, kitobdagi matnlarda, musavvir tasvirida va boshqalarda mavjuddir.
Matn. Matn - bu ma’lumotlarni ifodalash shakli bulib, u mazmunan yagona, yaxlit va tanlangan tilning belgilari ketma- ketligidan iborat. Matn xujjat asosidir
Tasvir. Tasvir - bu biror voqea, hodisa yoki jarayonlarni o’zida ifodalagan rasm bulaklari va ranglardan iborat ma’lumotdir. Foto, manzara, matematik funksiyalar grafigi va shunga o’xshash ma’lumotlar hisoblanadi.

2. 
   Kompyuter xotirasi tushunchasi
   

Kompyuterning eng asosiy elementlaridan biri uning xotirasidir. Xotiralar ham o’z navbatida ichki va tashqi xotiralarga bo’linadi.
Ichki xotira - bu kompyuterning ichki qismida joylashgan bo’lib, asosan ma’lumotlarni saqlash vazifasini o’taydi. Ular bajaradigan vazifalariga qarab quyidagi turlarga ajratiladi:
1. Operativ xotira - kiritiluvchi ma’lumot va dasturlarni kompyuter ishlash jarayonida vaqtincha saqlovchi xotira. Eski shaxsiy kompyuterlarga 1 dan 16 Mbaytgacha xotiraga ega bo’lgan operativ xotira o’rnatilgan, hozir esa 32, 64, 128, 256, 512 Mbaytli hamda 1 Gigobaytli operativ xotira o’rnatiladi va ular Simm, Dimm, DDR, DDR-2, DDR-3 ko’rinishlarda bo’ladi. Umuman kompyuterning operativ xotirasi qancha katta bo’lsa, dasturlar bilan ishlash shuncha tezlashadi hamda bir vaqtning o’zida bir nechta dasturni ishga tushirish mumkin bo’ladi.
2. Kesh xotira(cash) - prosessorning . almashishni tezlashtirish uchun ishlatiladi. 256 Kbaytli Kesh xotira shaxsiy kompyuterning unumdorligini taxminan 20% ga oshiradi.
3. Videoxotira - monitor ekraniga video ma’lumotlarni saqlab turish uchun ishlatiladi. Videotasvirlar kompyuter xotirasida ko’p joy egallaydi. Shuning uchun videoxotira hajmi qancha katta bo’lsa, shuncha qulaydir. Videoxotiraning hajmi 16 Mbaytdan kam bo’lmaganligi yaxshi.
4. Elektron sxemalar - kompyuter ishini boshqaradi. Xotiradagi ma’lumotlar almashuvini ta’minlaydi.
5. Qattiq disk (Vinchester yoki HDD-Hard Disk Direktory) - kompyuterda ishlash jarayonida foydalaniladigan ma’lu­motlarni doimiy xotirada saqlash uchun xizmat qiladi. Xususan, qattiq diskda operasion tizim dasturlari, matn muhar­rirlari, ko’p qo’llaniladigan dasturlar majmuasi, dasturlash tillari va hokazolar saqlanadi. Odatda, kompyuterlar turiga qarab, qattiq disklar bir-biridan diskda ma’lumotlarni qanchalik miqdorda ko’p yoki kam yozish hajmi, ma’lumotlarni o’qish yoki yozish tezligi va qattiq disk ulanadigan interfeys (nazorat turi) bilan farq qiladi. Qattiq disk hajmi kompyuter ishlashida asosiy omillardan hisoblanadi. Qattiq disk hajmi 80, 160, 200, 500 Gigobayt va undan yuqori bo’ladi. Qattiq disk hajmi qancha katta bo’lsa uning imkoniyati kengayadi.
6. Mikroprosessorli xotira (MPX) - mashina ishlashining eng yaqin takt (tebranish)laridagi hisoblashlarda bevosita ishlatiladigan axborotni qisqa vaqt saqlash, yozish va uzatish uchun mo’ljallangan; MPX registrlar asosida quriladi va mashinaning yuqori tezkorligini ta’minlash uchun ishlatiladi, negaki asosiy xotira (AX) tez ishlovchi mikroprosessorning samarali ishlashi uchun kerak bo’lgan ma’lumotni yozish, qidirish va o’qish tezligini har doim ham ta’minlayvermaydi. Registrlar - turli xil uzunlikdagi xotiraning tez ishlovchi yacheykalaridir.

3.