Avvalboyev Akbarning

Katta Adron Kollayderi atamasi haqida
Biz mavzuni yoritishdan avval ushbu nomning lug`aviy ma`nosi haqida ma`lumot berib o`tishni ma`ul topdik (eng: Large Hadron Collider). Katta-ushbu so`z ulkan, yirik ma`nolarini anglatadi, ushbu qurilmaaga nisbatan “Large” atamasi qo`llanilishining sababi dunyo bo`yicha boshqa zarrachalarni tezlashtiruvchi kollayderlar ko`p, Tsern shahrida joylashgan bizning qahramonimiz dunyodagi eng katta tezlatkich hisoblanadi. Adron-elementar zarracha bo`lib, massasi protonga nisbatan og`irroq sanaladi, u Katta Adron Kollayderida (keyingi o`rinlarda KAK) tezlatish va ultra yuqori energiyali zarrachalarni hosil qilishda ishlatiladi. Kollayder atamasi odatda elementar zarrachalarni tezlashtirish va ularni bir-biri bilan to`qnashtirib yuzaga keladigan yadro reaksiyalarini kuzatish uchun qo`llaniladi. Kollayderni o`zbek tiliga tezlatkich deb tarjima qilinsa ham bo`lardi, ammo atamada Kollayder atamasi qolib ketgan ekan. Tezlatkichlar – elektr maydon yordamida yuqori energiyali zaryadlangan zarrachalar, masalan elektronlar, protonlar yoki atom yadrolari va boshqa zarrachalarni olish uchun mo`ljallangan qurilma sanaladi. Tezlatkichlar hozirgi zamon fizikasining asosiy qurilmalaridan biridir. Yuqori energiyali zarrala dastasidan elementar zarralarning tabiati va xossalarini tadqiq qilishda, atom yadrosi keng ko`lamda foydalaniladi. Bizning qahramonimizdagi 3ta asosiy tezlatkichlarda vodorod yadrosidan foydalaniladi, bu bilan bafurcha keyinroq tanishtirib o`tamiz.