Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

1 2.8. Ю к олувчи ва ташувчи мосламалар
О ртиш -туш ириш м аш иш ш арининг унумли иш лаш и, кўл 
жиҳатдан, ю кларни илгакларга илиш , қи си б кўтариш ва 
қи сқич уш лагичлардан бўш атиш оп ерац и ялари га сар ф л ан ­
ган вақтга богликдир. Ш унинг учун ҳам орти ш -туш ири ш
иш ларини механизациялаш да юк олувчи (ю кни илиб-қисиб 
маҳкамлаш ) м ослам алари н и тўғри т ан л аш н и н г аҳамияти 
катгадир. Бундай мосламалар куйидаги асосий талабларига 
жавоб бериш и лозим : ю к тури ва характерига мослиги; 
ю кларни қи сқ а (м ин и м ал) вақт ичида қи си б олиш ва қис- 
қичдан тез бўш атиш (илож и борича, қисиб олиш ёки ун ­
дан бўш атиш автом атлаш тирилган бўлиш и л ози м ); тарага 
ва ю кн и н г ўзига ш и кает етказм аслик; вазни ен ги л, ўзи му- 
стаҳкам ва тез иш латила олиш и.
25-расмда энг кўп қўлланиладиган ю к олувчи мослама­
лар келтирилган. Улар эгилувчан бир неча тур ва шаклли 
бўлади. Вазни огир ю кларни кўтариш да траверса (кўнда-
2 5 - р а с м . Ю к о л у в ч и м о с л а м а т у р л а р и :
а
— и л г а к л и ; 
б,в,
— с и р т м о қ л и

---

2 6 - р а с м . Ё ғ о ч ғ ў л а л а р и и к ў т а р и ш д а қ у л л а м и л а д и г а н қ и с қ и ч л а р .
лан г балка) лардан фойдсшанилади. Бундай траверсаларда юк 
олувчи бир неча мосламалар бўлиши мумкин.
Та рал и ю клар ва сғоч ғўлаларни кўтариш да 26-расмда 
кўрсати л ганда гиде к қи сқ и ч лар қўлланилади.
Ю пқа пулах л и стл ар н и кўтариш да махсус м ос л а мал а р - 
дан ф ой далан илади .
М еталл парча (лом )лари ва ҳар хил ш аклдаги металл 
бую м ларини кўтариш да ю к кўтарувчи эл ектром агн и тл ар- 
дан ф ой далан илади .
Грейф ерлар оғзи очилувчи чўм ичлар бўлиб, улар ю к­
лагич м аш иналарга монтаж ланади. Чўмичлар икки томонга 
очилувчи ж ағдаи иборат бўлади. Э кскаватор чўмичлари 
ф ақ атги н а ер қазиш учунгина и ш лати лм ай , улардан турли 
хил ю клагичларда ҳам ф ой далан илад и .
Ю к кўтарувчи м ослам алар ичида ил га к (крю к) э н г кўп 
иш латилади.
Одатда, ю к и л га к га и ли н ган дан к ей и н зан ж и р ёки к а ­
нат (йўғон сим ар қ о н )л и кўтаргичлар билан кўтарилади. 
К ан атлар ю кларн и кўтариш да уларни илгакларга боғлаш
ҳамда маҳкам лаш иш лари да қўлланилади.