Avtomobil yo‘llarini arxitekturaviy jihozlash reja: Yo‘l belgilari va ko‘rsatgichlariing turlari va vazifalari Belgilarni o‘rnatish va amal qilish zonasi

Tashqaridan yoritiladigan belgilar. Konstruksiya materiali uchun odatda qalinligi 0,8 – 1,5 mm bo‘lgan jild po‘lat ishlatiladi (3-modda, GOST 380 ). Bunday belgilarni aluminiy va boshqa qotishmalardan, plastmassa, shishaplastikdan yasash tajribasi ham bor. Har qanday holatda ham belgi yog‘ingarchilikka chidamli, pishiq bo‘lishi kerak.
Belgi lavhasi qattiq bo‘lishi uchun atrofi qattiq qilib chiqiladi yoki qayriladi. Sathi katta (1 m² dan oshadigan) belgilarga alohida rama yoki karkas ishlatiladi. Alohida belgilarni ( yo‘nalishni oldindan ko‘rsatish belgilari, yo‘nalish sxemasi, shaharga kirish yo‘llarini bezatish va hk.) yasash uchun tuzilgan loyiha hujjatlari YHXB, avtomobil yo‘llari boshqarmasi va me’moriy loyihalash boshqarmasi bilan kelishiladi.
Belgilarning orqasi va ularni mahkamlaydigan elementlar kulrang emal bilan bo‘yaladi. Tunda yaxshi ko‘rinishi uchun yuzasi nurni qaytaradigan bo‘ladi. Lekin qora va kulrang tasvir elementlari nurni qaytarmasligi kerak.
Nur qaytaradigan elmentlar faradan tushadigan nurni tor konus chegarasida orqaga qaytaradi. Belgini fara va haydovchi ko‘zi bilan tutashtiradigan liniyalar burchagi ko‘pincha 2° dan oshmaydi.
Nur qaytaradigan tizimlarning bir qanchasi ma’lumt. Kub ko‘rinishidagi (katofat) nur qaytaruvchilarning uchta penpendikulyar yassiligi bo‘ladi. Nur oqimi ketma-ket shu yassiliklarda aks etib nur manbaasiga qaytadi (4.46, a rasm). Nur tor konus doirasida yaxshiroq yig‘ilishi uchun nur qaytargich yuzasi sfera ko‘rinishida yasaladi. Konstruksiyasi esa monolit yoki plyonka bo‘lishi mumkin. Monolit nur qaytargichlar presslash yo‘li bilan yasalib siniq bo‘rtib chiqqan va egilishi turlicha sferasimon nur qaytargich ko‘rinishi beriladi (4.26, b rasm). Plyonkali linzali nur qaytargichlar ko‘p qatlamli konstruksiya ko‘rinishida bo‘ladi, qatlam yuqori optik shishadan yasalgan shishali sfera, aks ettiradigan qatlam, shisha sferani ushlab turadigan lakdan, shaffof rangli qatlam va aks ettiruvchi qatlam bilan shisha sfera o‘rtasida bo‘ladigan oraliq qatlamdan iborat bo‘ladi (4.46, g-ye rasm).
Nur qaytaradigan plyonkalar ko‘proq ishlatiladi. Boshqa materiallarga qaraganda ular uzoqroq turadi, belgiga biriktirish ladi, ta’mirlash, saqlash oson. Nur qaytaradigan qatlam sifatida alyumin folga yoki vakuum metallashtirish usuli bilan olingan qatlam ishlatilishi mumkin.
Nur qaytaradigan plyonkaning asosiy elementi mikrosoqqa bo‘ladi. Shaffof mikrosoqqaga tushgan parallel yorug‘lik nuri uning ichiga kiradi va nur oqimi o‘qida yig‘iladi. Shaffof materiallarning optik xususiyatlari  nur tushish sinus burchagining  sinish burchagi sinusiga nisbatan aniqlanadigan n sinish ko‘rsatgichi bilan belgilanadi (4.47-rasm). Sinish ko‘rsatgichi ko‘p bo‘lganda n>2 yig‘ilish nuqtasi soqqaning ichida bo‘ladi, shuning uchun nur yaxshi qaytariladi. n<2 bo‘lganda esa bu nuqta mikrosoqqaning tashqarisida bo‘ladi va agar soqqa bilan qaytaruvchi qatlam o‘rtasiga qatlam surilmasa nur qaytarilishi yomonlashadi. Oraliq qatlamning qalinligi quyidagi formula bilan topiladi:

formuladagi
n – mikrsoqqa materiali sinishi ko‘rsatgichi;
n₁ – mikrosoqqa ustidagi muhitning sinish ko‘rsatgichi (havo uchun n₁=1);
n₂ – oraliq qatlamning sinish ko‘rsatgichi;
R – mikrosharik radiusi, mkm.
Misol uchun, n=2 va n_l=1 bo‘lganda oraliq qatlamning qalinligi nolga yaqin bo‘ladi, ya’ni nur qaytaradigan qatlam aynan mikrosoqqaning ustida hosil bo‘ladi (4.47, b rasm).
Aluminiy folga asosida plyonka tayyorlanganda folgaga ketma-ket oraliq va mahkamlovchi qatlam suriladi, so‘ng mikrosoqqalar taqsimlab chiqiladi va bo‘yalgan lak qatlami bilan berkitiladi (4.46, g rasm). Nur qaytaradigan qatlam metalli bo‘lganda oldin pigmentli asosiy qatlam hosil qilinadi, shu qatlam nur qaytaruvchi bo‘ladi, shundan so‘ng unga ketma-ket mahkamlovchi qatlam, mikrosoqqa, qaytaruvchi qatlam, kraft qog‘ozli yelim qatlam suriladi (4.46, d, ye rasm).

4.46-rasm. Nur qaytaruvchi tizimlar konstruksiyasi
1 – plastik material; 2 – qaytaruvchi qatlam; 3 –rangli berkituvchi qatlam; 4 – mahkamlovchi qatlam; 5 – mikrosoqqalar; 6 – oraliq qatlam; 7 – yelimli qatlam; 8 – yaltiroq qog‘oz qatlam; 9 – kraftqatlam.

4.47-rasm. Linzali nur qaytargichlarning ishlash usuli
a – yig‘ilish nuqtasining joylashishi; b – qaytaruvchi qatlamning joylashishi; 1 – mikrosoqqa; 2 – qaytaruvchi qatlam; 3 – oraliq qatlam.
Mahkamlovchi, oraliq va berkituvchi qatlamlar shaffof, atmosferaga chidamli, sinish ko‘rsatgichi kamida 1,4 - 1,5 bo‘lgan polimerlardan tayyorlanadi. Yuqori qatlam uchun polimerlar bilan reaksiyaga kirishmaydigan, yorqin, ranggi o‘chmaydigan, issiqqa va atmosferaga chidamli pigmentlar ishlatiladi.
Mikrosoqqalar yuqorioptik shishadan yoki sinish koeffitsienti taxminan 2,2 va 1,5 bo‘ladigan qo‘shma poimerdan yasaladi. Soqqalarning diametri ko‘pincha 40-80 mkm atrofida bo‘ladi. 1 sm² plyonkaga 30-40 ming dona soqqa ishlatiladi.
Kraftqog‘oz yaltiroq qatlamga yopishtiriladi, shunday qilganda belgiga plyonkani yopishtirishdan oldin uni ajratib olish oson bo‘ladi. Kraftqog‘oz bilan plyonkada yelim qatlami bo‘lmaganda belgiga epoksid kley bilan mahkamlanadi.

Аломатларни механик алмаштириш усули

Аломатларни механик алмаштириш усули





Нур ўтказгичли

Диапроекторли

Арографик

Матрицали табло

Чироқли табло

Тасмали

Гардишли

Кассетали

Призмали

Лавҳа кўринишида

4.48-rasm. Boshqariladigan belgilarni alomatlarni almashtirish usuliga qarab bo‘lish