Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di. Transportsiz, jumladan, avtomobil transportisiz xalq xo‘jaligini tasavvur etib bo‘lmaydi

Plastik surkov moylarining mustahkamlik chegarasi va qo-vushoqligi. Plastik surkov moylarining mustahkamligi deganda, tarmoqlarni moylashda quyultirgichlar asosida hosil qilingan pan-jarani buzilish paytida hosil bo‘ladigan siljish zo‘riqishning mini-mal bo‘lishini ta’minlay olish xususiyati tushuniladi.

Surkov moylari yumshoq moylash materiallari jumlasiga kirsa-da (odatda, xona haroratidagi mustahkamlik chegarasi 0,5–2 kPa), ularning mustahkamlik xususiyati avtomobillarni ishlatishda muhim ahamiyatga ega. Aynan moylarning mustahkamlik chega­ rasi ularni tarmoqlarda (aylanuvchi detallarda) tura olish xususi-yatini belgilab beradi. Surkov moylarining qovushoqligi moyning suyuqliklarga xos bo‘lgan xususiyatlarini aks ettiradi. Uning qiy-mati moylangan detallarni siljitish uchun sarflanadigan energiya miqdori bilan aniqlanadi. Mustahkamlik chegarasi bir xil bo‘lgan (ish sharoiti bir xil) ikki xil surkov moyining qaysi biridan foyda­ lanish maqsadga muvofiq ekanini aniqlash uchun ularning qovu­ shoqligini o‘zaro solishtirish lozim va qovushoqligi kichik bo‘lgan moyni tanlab olish zarur.

Surkov moylarining chegarasi va qovushoqligi bo‘yicha yuqori-da aytilgan fikrlarga asosan ularning mexanik xususiyatiga qo‘yi­ ladigan talablarni quyidagicha ifodalash mumkin: surkov moylari

154

ma’lum mustahkamlik chegarasiga va berilgan ish sharoiti uchun imkon qadar kamroq qovushoqlikka ega bo‘lishi lozim.

6. 
   3. Plastik surkov moylarining vazifasi va ularning sifatiga qo‘yilgan asosiy talablar
   

Plastik surkov moylarining asosiy vazifasi huddi suyuq moy-lar vazifasi kabi: detallarning yeyilishini kamaytirish, ishqalanish koeffitsiyentini pasaytirish va metallarni korroziyadan saqlashdan iborat. Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan birinchi ikkita vazifani yoki bu ikki vazifaning birini bajara oladigan moylar antifriksion moylar deyiladi. Metall buyumlarni korroziyadan saqlash (saqlashda, ta­ shishda va hokazo) uchun ishlab chiqariladigan moylar konservat­ sion (himoya) moylar deyiladi. Texnikada asosiy vazifasi detallar orasidagi tirqishlarni zichlashdan iborat bo‘lgan zichlash moylari-dan ham keng ko‘lamda foydalanilmoqda.

Antifriksion moylar eng ko‘p tarqalgan bo‘lib, sirpanib ishqala-nishdagi tutashma detallarining yeyilishini kamaytirish uchun ish-latiladi.

Antifriksion moylar dastlab suyuq moyning oqib ketishini ger-metiklash qiyin bo‘lgan va tashqi muhitdan suv, chang, qum va boshqa korrozion va abraziv materiallar kirishi ehtimoli bo‘lgan tarmoqlarda (g‘ildiraklar podshipniklari, turli uzatmalar sharnirlari va boshqalar) qo‘llanila boshlangan. Tarmoqlar plastik moy yor-damida moylanganida, tarmoqning ish jarayonida moy o‘z o‘rnidan siljimaydi, moy turi to‘g‘ri tanlanganida ish paytida hosil bo‘ladi-gan inersion kuchlar ta’sirida sochilib ketmaydi va o‘z-o‘zidan mexanizmdan oqib ketmaydi. Natijada tarmoq uzoq vaqt moylash materiali bilan ta’minlangan hisoblanadi.

O‘z navbatida, antifriksion moylar indekslar bilan belgilanadi-gan kichik guruhlarga bo‘linadi: С – umumiy ishlar uchun mo‘ljal-langan; O – yuqori haroratlarda ishlatiladigan (110°C gacha); M

– ko‘p maqsadlarda ishlatiladigan (minus 30°C dan +130°C haro-

155

6. 2- rasm. Plastik surkov