Avtomobil transporti muxandisligi

tasodifiy miqdorlarning ko‘lami
:
min
max
L
L
Z
-
=
(5.2)
bu yerda:
(
)
min
L
-
tasodifiy miqdorlarning minimal qiymati, ming km;
(
)
max
L
-
tasodifiy
miqdorlarning maksimal qiymati, ming km.
– sinov natijasida aniqlangan tasodifiy miqdorlarning taxminiy oraliqqa
tushishini aniqlashda
oraliqlar soni
quyidagi formula orqali aniqlanadi:
( )
0
lg
3
,
3
1
N
K
+
=
(5.3)
Oraliqlar soni butun bo‘lishi kerak, shuning uchun hosil bo‘lgan son katta
tomonga yaxlitlanadi (ayrim vaqtlarda oraliqlar sonini 8 dan 12 gacha olish mumkin).
- oraliq qiymatini aniqlash.
Masofaning qiymati katta bo‘lsa, u holda
( )
L
ning
qiymatini 0,01 aniqlikda hisoblash mumkin:
3
L
R1
L
R2
L
R3
Y
c
Y
b
L,km
2
1
5.1-rasm.
Buyumlarning texnik
holati va resursining
variatsiyasi

---

31
K
L
L
L
min
max
-
=
D
(5.4)
–
oraliqning chegara qiymatini aniqlash:
(
)
1
min
-
×
D
+
=
j
L
L
A
j
(5.5)
j
L
L
B
j
×
D
+
=
min
(5.6)
Sinov natijasida topilgan tasodifiy miqdorning (m
j
) -
j
oraliqqa tushishi
bo‘yicha
qaytalanishi (chastota)ni
aniqlashda quyidagi shartlar bajarilishi zarur:
j
j
A
L
³
va
j
j
B
L
£
(5.7)
Bu shart orqali
j
-oraliqqa tushgan tasodifiy miqdorlari soni hisoblanadi.
Topilgan qiymat shu oraliq uchun tasodifiy miqdorning qaytalanishi -
j
m
bo‘ladi.
–
oraliq bo‘yicha
nisbiy buzilishlar ulushi
quyidagicha aniqlanadi:
0
N
m
p
j
j
=
(5.8)
o‘rtacha arifmetik miqdor -
L
;
Tasodifiy miqdorlarning o‘rtacha arifmetik qiymati quyidagicha topiladi:
0
1
0
2
1
0
...
N
l
N
l
l
l
L
N
i
i
n
å
=
=
+
+
+
=
;
(5.9)
bu yerda: l
i
– i- buyumning buzilishgacha ishlash muddati, ming km.
Oraliqlar bo‘yicha o‘rtacha arifmetik miqdor quyidagicha aniqlanadi:
0
1
N
L
m
L
К
j
j
j
å
=
=
;
(5.10)
bu yerda:
j
L
- j oraliqning o‘rtacha qiymati;
2
)
1
2
(
min
-
D
+
=
j
L
L
L
j
(5.11)
o‘rtacha kvadratik og‘ish -
s
;
Amalda tasodifiy miqdorlarning o‘rtacha arifmetik miqdori atrofida tarqalishini
baholash talab etiladi. Shu sababli tarqalish xarakteristikasi sifatida o‘rtacha
kvadratik og‘ish aniqlanadi:
1
)
(
0
1
2
0
-
-
=
å
=
N
L
l
N
i
i
s
(5.12)
Oraliqlar bo‘yicha ishlov olib borilgan holda
s
quyidagicha aniqlanadi:
1
)
(
0
1
2
-
-
=
å
=
N
L
L
m
К
j
j
j
s
(5.13)

---

32
dispersiya–D.
2
s
=
D
.
Tasodifiy miqdorning dispersiyasi deb, uning chetlanishi
kvadratining matematik kutilishiga aytiladi.
variatsiya koeffitsienti – V
. Variatsiya koeffitsienti o‘rtacha kvadratik og‘ish
miqdorining o‘rtacha arifmetik miqdorga nisbati bilan aniqlanadi.
L
V
s
=
(5.14)
Transport vositalarining texnik ekspluatatsiyasida vujudga keladigan va
ishlatiladigan tasodifiy miqdorlar variatsiyasi kichik V
<
0,10; o‘rtacha 0,1
<
V
<
0,33 va
V
>
0,33 yuqori qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin. Variatsiya koeffitsienti yordamida
buzilishlarning taqsimlanish qonunlari aniqlanadi.
5.4 Buzilishlarning taqsimlanish qonunlari
Tasodifiy miqdorlar taqsimlanish qonunlari buzilishlarning vujudga kelish
sabablariga bog‘liq.
Ilmiy-tadqiqot ishlarining ko‘pchiligi yeyilish natijasida vujudga keladigan
buzilishlarning
normal (Gauss) taqsimlanish qonuniga
bo‘ysunishini ko‘rsatadi.
Yemiruvchi kuchlar natijasida vujudga keladigan buzilishlar (sinish, teshilish, kuyish,
uzilish)