«Автомобил йщллари» кафедраси автомобил йщлларини лойихалаш асослари

Мавзу: Лойиыа чизицини рельефнинг турли ыолатларида щтьазиш усуллари. Назорат нуьталарини белгилаш. Йщлни лойихалашда ЭЫМ дан фойдаланиш.


Режа:

1. 
   Хар хил рельефшароитида лойиха чизицини щтказиш ьоидалари.
   
2. 
   Назорат нщьталарини белгилаш.
   
3. 
   Йщлни лойихалашда ЭЫМ дан фойдаланиш.
   

Таянч сщзлари ва иборалари:
-Бщйлама ьиялик, лойиыа чизици, усуллар, рельеф, вертикал эгри, щтиш нщьтаси, кщприк, ишчи белги.

Йщлларни лойиыалашда ундаги бщйлама ьияликни кщриб чиьиш лозим, яъни бщйлама ьиялик руысат этгандан ошиб кетмасин.

Бщйлама кесимда йщл устки юзаси ыолатини ер устки юзаси ыолатига нисбатан белгилаш бщйлама кесимини лойиыалаш ёки лойиыа чизицини щтьазиш дейилади.
Лойиыа чизицини щтьазишда ьщйидагиларни таъминлаш зарур: - бщйлама кесим равонлигини, руысат этарли бщйлама ьияликни, етарли кщринишни, ьайсики автомобилни юьори тезликга кщтарилишида имкон яратадиган;

• 
  йщл пойидан сувни оьиб кетишини;
  
• 
  лойиыа чизицини аррасимон бщлмаслиги, ьайсики йщлни кщтарилиш тушишлардан ташкил ьилиб, автомобилнинг бефойда ишлашга олиб келадиган;
  
• 
  йщл назорат нщьталари орьали щтиши, ьайсики баландлик белгиларига эга бщлган.
  

Лойиыа чизицини щтьазишни иккита усули бор 11.1 расм [1].

• 
  ьайрилган ыолда ва кесувчи ыолда лойиыалаш.
  

Ьайрилган ыолда лойиыалашда лойиыа чизицини иложи борича ер устки юзасига параллел олиб борилади. Рельефнинг теккис ва кичик адирлик шароитларида ьайрилган ыолда лойиыалаш яхши самара беради ва яхши ьурийдиган йщл пойи яратишга имкон беради. Рельефнинг адирлик, тоцлик жойларида ьайрилган ыолда лойиыалаш самарасиз бщлади. Бу ыолда ёьилци сарфи ошиб юк ташиш тезлиги камаяди.
Бундай ыолларда кесилган ыолда щтьазиш кщпроь фойдали бщлади. Лойиыа чизицини кщтарма ва щйма ыолатда щтьазиш тупроь ишлари балансини таъминлайди.
Бщйлама кесимда лойиыа чизицини щтьазиш, йщл щьи назорат нщьталарини белгилашдан ва тупроь ва гидрологик шароитга боцлиь равишда турли участкаларда йщл тщшамасини зарур кщтарилиши таъминлашдан бошланади. Шундан сщнг лойиыа чизици щтьазилиб, лойиыалаш ишлари бошланади. Лойиыа чизицини кесилган ыолда щтьазишда кщтарма ва щйма тупроь ишларини тенглаштиришга ыаракат ьилиш лозим.
Лойиыа чизицидаги ыосил бщлган синишларда вертикал эгрилар лойиыаланади. Вертикал эгриларни лойиыалашнинг икки хил усул бор. Антонов усули ва тангенс усули.
Антонов усули адирлик ва тоцлик жойларда ьщллаш ьулайроь ва самарали.
Тангенс усули текислик ва паст адирлик жойлари учун ьщллаш ьулай.
Лойиыа чизицини щтьазишда ьщйидаги вазифаларни ечишга тщцри келади.

1. 
   i бщйлама ьияликга эга бщлган лойиыа чизици юзасига чиьадиган жойни аниьлаш.
   

i - лойиыа чизици ьиялиги; i_о- ер усти чизици ьиялиги;

2) Щймадан кщтармага щтиш нуьсатини топиш.

Назорат нщьталари устидаги лойиыа чизици белгиси бщйлама кесимни лойиыалашдан олдин белгиланган бщлиши керак. Сунъий иншоотлар бор участкаларда лойиыа чизицини щтьазиш ва белгисини белгилаш мураккаброь ыисобланади.

Кичик ва щрта сунъий иншоотларни лойиыалашда лойиыа чизици равонлигини таъминлаш учун ьуйидаги усуллардан фойдаланиш мумкин.

1. 
   Кщприкни бщйлама ьияликда жойлаштириш.
   
2. 
   Куприкни вертикал эгрида жойлаштириш, бунда лойиыа чизици синиши бартараф бщлади.
   
3. 
   Кщприк остида узанни чуьурлаштириш.
   
4. 
   Сунъий иншоотлар ишчи белгисини пасайтириш.
   

Назорат саволлари:

1. 
   Лойиха чизицини щтьазишда нималар таъминланиши лозим?
   
2. 
   Лойиха чизицини щтьазишни ьанаьа усуллари бор?
   
3. 
   Вертикал эгрилар неча хил усулда лойихаланади?
   
4. 
   Суъний иншоотларни лойихалашда лойиха чизици равонлиги ьандай усуллар билан таъминланади?
   

14-МАЪРУЗА