Avtomobil indd

Suvda eriydigan kislota va ishqorlar. 
Mineral kislotalar va 
boshqa suvda eriydigan birikmalar qora va rangli metallarga 
nisbatan kuchli korrozion ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun 
ularning yonilg‘i tarkibida bo‘lishiga ruxsat etilmaydi. Ishqorlar 
esa rang li metallarga kuchli korrozion ta’sir ko‘rsatadi. 
Shuning uchun yonilg‘i tarkibida ishqorlarning bo‘lishiga yo‘l 
qo‘yilmaydi. 
Suvda eruvchi kislotalar va ishqorlar metallarga kuchli 
korrozion ta’sir etadi. Shuning uchun ham yonilg‘i tarkibida 
ularning bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ularning miqdorini 
davlat standarti (DS 6307–75) asosida aniqlanadi. Buning 
uchun o‘rtasidan ikki bo‘lakka bo‘lingan voronkaga 50 ml 
tekshirilayotgan yonilg‘i qu yi ladi, yarmiga esa distillangan suv 
quyiladi va ular aralashtiriladi. Keyin indikatorlar (metiloranj 
kislotalar uchun; fenolftalein ishqorlar uchun) ta’sir ettirilib, 
aralashmada suvda eruvchi kislota va ishqor bor yoki yo‘qligi 
aniqlanadi. Agar ularning mavjudligi aniqlansa, bu yonilg‘i 
dvigatelda ishlatilmaydi. 
Organik (naften) kislotalar. 
Yuqori molekular organik 
kislotalar, jumladan, neft va uni qayta ishlash mahsulotlari 
tarkibida bo‘ladigan naften kislotalar korrozion aktivligi bo‘yicha 
mineral kislotalarga nisbatan kuchsiz. Shuning uchun organik 
kislotalarni neft mahsulotlaridan to‘la chiqarib tashlashning 
zarurati yo‘q. Ularning miqdori 
kislotalik ko‘rsatkichi 
bilan 
baholanadi. 
Kislotalik ko‘rsatkichi 
bu
 
100 ml yonilg‘idagi 
organik kislotalarni neytrallash uchun talab qilinadigan ishqor 
KOH (mg) miqdoridir. Davlat standarti (DS 11362–76)ga 
asosan 100 ml avtomobil benzinidagi ishqor KOH 3 mg/100 
ml dan oshmasligi kerak. 
Oltingugurtli birikmalar. 
Dvigatel detallarining korrozion 
yeyilishiga yuqorida aytib o‘tilgan omillardan tashqari, 
yonilg‘idagi aktivmas oltingugurtli birikmalarning umumiy 
miqdori ham ancha ta’sir ko‘rsatadi. Oltingugurt birikmalari 
benzinning korroziyaga moyilligini oshiradi. Shuning uchun 
ham benzinda oltingugurt birikmalari bo‘lmasligi kerak. Bu 
birikmalarning aktivligi mis plastinkada sinash yo‘li bilan 
aniqlanadi. Buning uchun tozalangan va yaltiratilgan mis 
plastinka tekshirilayotgan yonilg‘i solingan probirkaga solinadi 
va suvli idishda 3 soat davomida 50°C haroratda qizdiriladi. 
Keyin plastinka yuviladi. Agar plastinkada qora, to‘q jigarrang 
yoki sariq iz qolgan bo‘lsa, bu yonilg‘i tarkibida aktiv oltingugurt 
birikmalari borligini ko‘rsatadi. Yonilg‘ida bu birikmalarning 
miqdori qanchalik ko‘p bo‘lsa, korroziyalanish shunchalik 
kuchli va uning ta’sirida dvigatel detallarining yeyilishi tezroq 
bo‘ladi (2.10-rasm). 

---

58
59
2.10- rasm.