Avtomobil indd

Benzin tarkibidagi oltingugurt miqdori 
S
 ning
dvigatel detallari yemirilishiga ta’siri:
1 
– klapan slerjeni; 
2 
– porshen bobishkasi; 
3 
– shatun bo‘yrn; 
4 
– klapan vtulkasi. 
Bunday yonilg‘i ishlatilganida, dvigatel detallarining yeyilish 
tezligi ortishi va qurum hosil bo‘lishi jadallashib, dvigatelning 
quvvati va tejamkorligi keskin pasayadi. Jumladan, tarkibida 
0,15 foiz oltingugurt bo‘lgan yonilg‘ida dvigatel 150 soat 
ishlaganida quvvati 10,5 foizga kamaygan bo‘lsa, 0,733 
foizli oltingugurtli yonilg‘ida esa 28 foizga kamayadi. Bunda 
yonilg‘ining solishtirma sarfi mos ravishda 12,2 va 36 foizga 
oshadi. 
Avtomobil yonilg‘ilari tarkibidagi oltingugurt miqdori 
0,10– 0,12 foizdan ortmasligi lozim. Yonilg‘ida oltingugurt 
miqdori 0,2 foizdan 0,5 foizgacha ko‘payganida yeyilish 25–30 
foizgacha ortadi. Agar yonilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdori 
1,0 foizga yetsa, yeyilish ikki barobar tezlashadi. 
Oltingugurt korrozion yeyilish sur’atini tezlashtirishi 
bilangina emas, balki dvigatelda ko‘p miqdorda qattiq qurum 
hosil qilishi bilan ham zararli hisoblanadi. Bunday qurum 
zarralari moyga tushib detallarning mexanik yeyilishini 
oshiradi. Bundan tashqari, oltingugurt motor moylarining 
eskirishini tezlatadi. 
2.10.
 Benzin tarkibidagi mexanik aralashmalar
va suvning miqdori
Davlat standartining texnik talablariga binoan, benzinlar va 
dizel yonilg‘ilari tarkibida mexanik aralashmalar bo‘lmasligi 
lozim. Lekin saqlash, tashish, qabul qilib olish va tarqatish 
vaqtida yonilg‘i chang hamda qum bilan ifloslanadi. Hatto tashqi 
ko‘rinishi toza bo‘lgan yonilg‘ilarda ham ma’lum miqdorda 
aralashmalar bo‘ladi. Bu begona aralashmalar smolali va koks 
hosil qiluvchi moddalar bilan yuqori haroratli qurumlarning 
ko‘payishiga olib keladi. Bundan tashqari, dvigatelga 
tushuvchi chang uning yeyilishini tezlashtiradi. Qum, chang, 
zang va boshqa qattiq zarralar karburatorlarning jiklorlarini, 
forsunkalarning to‘zitkichlari va ta’minlash tizimining boshqa 
detallari ifloslanishiga olib keladi. Shuningdek, dvigatel 
detallarini va yonilg‘i uzatuvchi apparatlar elementlarining 
yuqori darajadagi abraziv yeyilishiga sabab bo‘ladi (2.11- rasm). 
Yonish kamerasiga ifloslangan benzin quyilganida mexanik 
ara lashmalar porshen halqalari bilan silindr gilzasi orasidagi 
tirqishga kirib, ularning tez yeyilishiga sabab bo‘ladi, natijada 
dvigatelning quvvati pasayadi, tejamkorligi yomonlashadi, 
muddatidan oldin ta’mirlash zarurati tug‘iladi. 
Dvigatellarda ishlatiladigan barcha yonilg‘ilar tarkibida suv 
bo‘lishiga ruxsat etilmaydi. Yonilg‘i tarkibida suv bo‘lishi quyi-
dagi salbiy holatlarni keltirib chiqarishi mumkin: dvigatel va 
ta’ minlash tizimi detallarini, yonilg‘i saqlanadigan sig‘imlarni, 
av tomobillar ning yonilg‘i baklarini va boshqalarni kuchli 
korroziyalaydi; yonilg‘i tarkibidagi ingibitorlarni yuvib yubo-
rishi natijasida yonilg‘i tarkibida smola hosil bo‘lish jarayoni 
tezlashadi; qish mavsumida yonilg‘i tarkibidagi suv muzlaydi, 
natijada dvigatel ishida noqulayliklar yuzaga kelishi mumkin. 

---

60
61
2.11715- rasm.