Avtomobil indd

Yonilg‘i
Avtomobilning bosib o‘tgan masofasiga bog‘liq holda
atmosferaning i

oslanishi, g/km
SO
NS
NOX
Aldegidlar
Benzin
7,272
0,994
1,678
0,188
Ko‘mirdan olingan benzinda CO va HC miqdori etalon 
benzinlarga nisbatan ko‘pligi, sintetik yonilg‘ilar olish 
texnologiyalarini takomillashtirishni talab etadi. 
O‘simliklardan olinadigan yonilg‘ilar.
Etanol (etil spirti)
, 
asosan, o‘simliklardan olinadi. U metanol kabi yuqori 
antidetonatsion xossalarga ega va uchqun bilan yondiriladigan 
IYODlari uchun ko‘proq mos keladi. Past molekulali spirtlar – 
metanol va etanol, kelajakda vodoroddan yonilg‘i sifatida 
foydalanish istiqbolli hisoblanadi. Ularni yonilg‘ilarga qo‘shib 
yoki alohida o‘zini ham qo‘llash mumkin. Spirt zaxirasi 
tuganmasdir, metanolni ko‘mirdan, tabiiy gazdan, ohakdan, 

---

114
115
maishiy chiqindilardan, o‘rmon xo‘jaligi chiqindilaridan 
va boshqa ashyolardan ham olish mumkin. Metanolning 
yonish to‘liqligi benzinnikiga nisbatan yuqori, to‘la yonadi. 
Metanolda dvigatelning quvvati benzindagiga nisbatan 10–
15 foizga oshadi. Etanol gazlari shakarqamishdan va boshqa 
o‘simliklardan olinadi. 
Spirtlar
ning kamchiliklariga yonish issiqligining pastligi 
(benzinnikiga nisbatan 2 barobar kam), uchuvchanligi, 
detallarni korroziyalashga moyilligining yuqoriligi. Metanolning 
zaharliligi benzinnikiga nisbatan yuqori va odam organizmida 
to‘planib boradi. 
Efirlar
uglevodorodli birikmalarning katta turkumi bo‘lib, 
tosh ko‘mir, yog‘och va o‘simliklardan olinadi. Xomashyo 
va tayyorlash texnologiyasiga bog‘liq holda ham karburatorli 
IYODlarida, ham dizellarda foydalanish uchun o‘zaro uyg‘un 
xossalarga ega bo‘lgan efirlar olish mumkin. Spirtlarga nisbatan 
bir qator afzalliklarga ega, biroq ishlab uni chiqarish qimmatga 
tushadi. Efirlarni neft yonilg‘ilari o‘rnida ishlatiladigan istiqbolli 
yonilg‘i sifatida qarash mumkin. 
Keyingi yillarda chet elda neft yonilg‘isi o‘rniga o‘simlik 
moyi (kungaboqar, loviya, paxta va boshqa o‘simliklar)ni 
ishlatish tadqiq qilinyapti. O‘simlik moyining yonish issiqligi 
ancha yuqori, lekin ularning qovushoqligining yuqoriligi 
dvigatel ishini qiyinlashtiradi (yonilg‘i uzatish qarshiligi 
oshadi, yonilg‘i nasosining ish unum dorligi pasayadi, purkash 
va aralashma hosil qilish jarayonlari yomonlashadi). Bularning 
hammasi yonilg‘i to‘la yonmasdan detallarning sirtlarida hosil 
bo‘lishi va yonilg‘ining solishtirma sarfi ortishiga sabab bo‘ladi.