Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

6.6. Kuchlanish rostlagichi, tranzistor kommutatori
va elektron boshqaruv bloklarini ta’mirlash
Avtomobillarning elektr jihozlari komplektida kontaktsiz
kuchlanish rostlagichlar, majburiy salt ishlash ekonomayzerini
(MSIE) va burilish ko‘rsatkichi uzilishini elektron boshqarish
bloki hamda diskret radioelementlar (yoki elektron texnika
buyumlari) asosida bosma plata holda tayyorlangan va plastmassali
korpuslarning shtirli uyalarida joylashtiriladigan boshqa qurilmalar
6.10-rasm. O‘t oldirish tizimi yig‘ma valchasi-
dagi mexanik nuqsonlarning joylashish sxemasi:
1, 3 — tegishli ravishda, kulachok va muftaosti
valcha bo‘yinlaridagi mexanik shikastlanishlar;
2 — rostlagich prujinasi ustunining sinishi;
4 — valcha bo‘ynining urishi; 5 — yukcha
o‘qining yeyilishi; 6 — markazdan qochma
rostlagich plastinasi mahkamlanishining
susayishi, egilishi yoki ko‘chishi; 7, 8, 9 — valcha
quyrug‘ining yeyilishi.
7
3
5
2
6
2
8
9
1
4

---

140
uchrab turadi. Radioelementlar sifatida rezistorlar, kondensatorlar,
diodlar, stabilitronlar, tranzistorlar va mantiqli mikrosxemalar
ishlatiladi. Ekspluatatsiya jarayonlarida bunday konstruksiyalar
elektr ta’minoti tizimining anomal rejimda ishlashi tufayli bort
tarmog‘ida o‘ta kuchlanish yuzaga kelishidan ishdan chiqadi.
Masalan, klemmalarning oksidlanishi va zanjirdagi uzilish tufayli
AKB zanjiri uzilib qolsa, bort tarmog‘iga katta quvvatli elektr
energiya iste’molchilari ulangan holatlarda yuqori cho‘qqisi
150—250 V kuchlanishga yetadigan o‘tish jarayonlari sodir bo‘ladi.
Bu jarayonda elektron blok, kuchlanish rostlagichi va tranzistor
kommutatorlarning ishdan chiqishi stabilitron, tranzistor va
diodlarning kuyishi natijasida sodir bo‘ladi. Shuning uchun bunday
buyumlarni ta’mirlashda elektron bloklarni ishlab chiqishdagi
texnologiyalar qo‘llaniladi.
Bunday buyumlarni qismlarga ajratish buragich, pinset va
kavsharlagichlar yordamida amalga oshiriladi. Kavsharlangandan
so‘ng radiokomponentlar platasi bilan korpusdan chiqarib olinadi
va ommetr yoki multimetr yordamida nuqsonlar aniqlanadi. Bu
elektron blok va tranzistor kommutatorlarni diagnostika qilish uchun
tarkibiga ichki qarshiligi 0,03 
Ω
, maksimal yuklama tok 10 A dan
katta bo‘lmagan stabillashgan o‘zgarmas tok manbayi, ampermetr,
voltmetr va Ã6-15 yoki Ã6-26 turidagi signal generatorlari kirgan
maxsus yig‘ilgan sinov sxemasidan foydalaniladi. Ossillograf
yordamida tranzistor kommutatoridagi o‘tish jarayonlarini o‘rga-
nib, uning ish qobiliyati va hamma boshqaruv funksiyalari: ochiq
holat davomiyligini sozlash va chiqish tranzistorining tok kuchini
cheklash, chiqishga boshqarish signali uzatilmaganda uni o‘chirishi
va hokazolar aniqlanadi. Ta’mirlashdagi asosiy amaliyotlar ishdan
chiqqan elementlarni kavsharsizlash, yangi elementlarni qo‘yish
va kavsharlash hamda lok bilan qoplashdir.
Elektron blok va tranzistor kommutatorlari ta’mirlangandan
keyin texnik shartlariga ko‘ra maxsus qurilmalarda sinovdan
o‘tkaziladi. Elektron buyumlar ossillografik usullar yordamida
ishchi jarayonlarini o‘lchash yo‘li bilan sinovdan o‘tkaziladi.

---

141