Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

6.4. Elektrostarterlarni ta’mirlash
Starter tarkibiga kiruvchi asosiy mexanizmlar o‘zgarmas tok
elektrodvigateli, rolikli erkin yurish muftasi, tortish relesi va
zamonaviy starterlarda reduktorlardir (planetar, silindrsimon tashqi
va ichki ilashuvli).
Har xil turdagi starterlarning qiyosiy tahlili, ko‘pchiligining
konstruktiv parametrlari deyarli bir xil ekanligini ko‘rsatadi. Bu
esa ularni ishlab chiqish va ta’mirlashda guruhlashgan texnologik
jarayonlarni qo‘llash imkoniyatini beradi.
6.4-rasmda planetar reduktorli va elektromagnit uyg‘otish
tizimiga ega bo‘lgan starterning konstruktiv sxemasi keltirilgan.
6.4-rasm. Planetar reduktorli va elektromagnitli uyg‘otish tizimiga ega bo‘lgan
starterning konstruktiv sxemasi: 1 — orqa qopqoq; 2 — kollektor; 3 — cho‘tka-
tutqich; 4 — uyg‘otish chulg‘ami mahkamlangan korpus; 5 — elektromagnit
tortish relesi; 6 — starter yuritmasining pishangi; 7 — erkin yurish muftasi;
8 — yuritma tomonidagi qopqoq; 9 — ichki ilashuvli tishli g‘ildirak;
10 — reduktor yurgizgichi (vodilo); 11 — satellitlar; 12 — reduktorning
markaziy (quyosh) shesternasi.
4
3
2
1
5
6
7
8
9
10
11
12

---

132
Bunday starter quyidagi tartibda qismlarga ajratiladi. Tortish
relesi (5) ning pastki kontakt boltining gaykasi yechiladi va undan
cho‘tkalarning chiqish klemmasi ajratiladi. Tortish relesini starter
korpusi (4) ga mahkamlovchi vint bo‘shatiladi, relening yakorini
yuritma pishangi (6) dan ajratib, rele yechib olinadi. So‘ngra korpus
shpilkalarini tortuvchi gaykalar bo‘shatiladi va orqa qopqoq (1)
cho‘tkatutqich tuguni (3) bilan starter korpusidan ajratib olinadi.
Uyg‘otish chulg‘ami yoki doimiy magnitlar mahkamlangan
korpus yuritma tomondagi qopqoq (8) dan, erkin yurish muftasi
(7) ning vali esa reduktorning markaziy shesternasi (12) dan
ajratiladi. Undan keyin yakor chiqarib olinadi va reduktor qismlarga
ajratiladi (yuritgich (10) va shesternalar 11, 12). Yuritmani
qismlarga ajratish cheklovchi halqa tagida joylashgan to‘xtatuvchi
halqani, val tayanchi va shesternani yechishdan boshlanadi. Tortish
relesini yechib olish uchun avval qopqoqni mahkamlovchi vinlar
burab olinadi, chulg‘amning chiqish joyidagi kavshari eritib uziladi.
Qismlarga ajratilgandan keyin starterning alohida elementlari
diagnostika qilinadi: yakor, uyg‘otish chulg‘amlari yoki doimiy
magnitlar mahkamlangan korpus, qopqoqlar, cho‘tkatutqich
tuguni, yuritma, reduktor va tortish relesi.
Yakor eng murakkab va qimmatbaho qism bo‘lib, starter to‘la
narxining 30% ini tashkil qiladi. 6.5-rasmda yakor uchun xos
6.5-rasm. Elektrostarter yakorida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan
nuqsonlarning joylashish sxemasi: 1, 4 — yuritma va kollektor tomonidagi,
ta’mir o‘lchamigacha tiklanishini talab qiluvchi (ta’mirlash vtulkasi yoki
galvanik qoplash usuli bilan) val bo‘yinchalarning yeyilishi; 2 — erkin yurish
muftasi harakatlanadigan yakor vali yuzasining yeyilishi; 3 — ma’lum hollarda
almashtirilishni talab qiluvchi kollektorning yeyilishi, kuyishi va oksidlanishi;
5, 12 — kollektor va yuritma tomonidagi valning ko‘ndalang yuzasining urilishi;
6, 8 — yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan deformatsiyaning me’yordan ortiqligi
sababli kollektor va o‘zakning val bo‘yinchasiga nisbatan urilishi; 7 — yakor chul-
g‘amlarining kollektorga qalaylangan joylarining uzilishi; 9 — yakor chulg‘am-
larining «massa»ga qisqa tutashuvi; 10 — oraliq vtulka qo‘yimining bo‘shab
qolishi yoki yeyilishi; 11 — yuritma tomonidagi val bo‘yinchasining uqalanishi.