|
Mavzu:Transformatorlarning ish rejimlari. Reja: 1.Salt ishlash rejimi. 2.Yuklama rejmi. 3.Xulosa. 4.Foydalanilgan adabiyotlar.
Salt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko‘pgina vaqt ularning birlamchi chulg‘ami manbaga ulanib, ikkilamchi uchlari bo‘sh qoladi.
Bunday rеjim transformatorning salt (yuklamasiz) ishlash rejimi dеyiladi.Salt ishlash rejimida = va = 0 bo‘ladi. Bunga misol sxеma 4.6-rasmda ko‘rsatilgan.
Transformatorning birlamchi chulg‘amiga bеrilgan sinusoidal kuchlanish ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi Ф = Фmsinωt ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarda induksiyalangan EYuK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:
Dеmak, EYuK lar ularni induksiyalangan magnit oqimlaridan faza bo‘yichan 90 ° ga kеchikadi. Bu EYuK larning ta’sir etuvchi qiymatlari:
Yoki:
Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish EYuK ( va larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi kuchlanishning pasayishini kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning II qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:
Agar EYuK ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi · bilan kompensatsiya qilinadi desak va = bo‘lsa:
yoki:
Tok birlamchi chulg‘am nominal tokining (3÷10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda qurilsa, juda kichik bo‘ladi. Shuning uchun ≈ deyish mumkin. U holda olingan nisbat va = 4,44f ga binoan asosiy magnit oqimi Ф ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin.
Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti cosφ˳ = 0.2÷0.3 ikkilamchi chulg‘amdagi tok = 0 bo‘lgani uchun
= bo‘ladi. Natijada K= / ; =
Yuklama rejimi. Bu rejimda kuchlanish yuklamaga bog‘liq emas. Transformatorning ikkilamchi chulg‘amini biror yuklama ga ulaganimizda EYuK ta’sirida undan yuklama toki o‘ta boshlaydi. Bu tok hosil qilgan magnitlovchi kuch po‘lat o‘zak va havo orqali tutashgan, tarqalgan magnit oqimi ni hosil qiladi (4.7-rasm).
Bu oqim asosiy magnit oqimiga qarama-qarshi yo‘nalgani uchun uni, shuningdek, elektr yurituvchi kuch ni ham kuchsizlantirmoqchi bo‘ladi. U holda transformator elektrik muvozanat holatining buzilishiga yo‘l qo‘yiladi. Ammo birlamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchi shunday o‘zgaradiki, natijasida transformatorning muvozanat holati saqlanib, o‘zakdagi asosiy magnit oqimi Ф miqdor jihatidan o‘zgarishsiz qoladi.
Bu holda magnitlovchi kuchlar muvozanati quyidagicha ifodalanadi:
Demak, birlamchi tokning magnitlovchi kuchi ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini kompensatsiyalaydi. Agar (4.9) ifodaning ikkala tomonini ga bo‘lsak, magnitlovchi kuchlar tenglamasidan toklar tenglamasiga o‘tish mumkin:
Bu yerda kattalik ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini muvozanatlovchi birlamchi tokning tashkil etuvchisi hisoblanadi. Shuning uchun bu kattalik ikkilamchi tok deyiladi. U holda birlamchi tok
Ya’ni salt ishlash toki bilan keltirilgan ikkilamchi tokning geometrik yig‘indisiga teng. Yuklama toki noldan boshlab, tok esa salt ishlash toki dan boshlab ortadi. Salt ishlash toki nominal tokning = (2,5÷10%) • ulushini tashkil etadi. Taxminiy hisoblashlarda deyish mumkin.
Yuklama toki ning o‘zgarishi bilan tok ning tashqi ta’sirsiz o‘z-o‘zidan o‘zgarishi transformatorning o‘z-o‘zidan rostlanishi deyiladi. U holda ikkilamchi zanjirning yuklama rejimidagi elektr muvozanati tenglamasi Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan
Bu yerda: Ū2 — ikilamchi chulg‘am uchlaridagi kuchlanish; I2 x R2 = ŪR2 ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning aktiv pasayishi; E2s - tarqalgan magnit oqimi Ф2S tufayli induksiyalangan EYuK.
Xulosa Biz bu mavzudan quyidagilarni xulosa qildik elektrotexnikaning asosiy vazifalaridan biri elektr energiyasini bir joydan ikkinchi joyga uzatishir. Chunki elektr energiyasining iste’molchilari aksariyat hollarda yoqilg‘i va gidroresurslar tabiiy joylashgan rayonlarga qurilgan elektr stansiyalaridan bir necha o‘nlab va yuzlab kilometr masofalarda joylashadi. Bunday vazifalarni bajarish uchun transformatorlardan keng foydalananiladi.Transformatorlar haqida yuqoridagi slaydda keng ma’lumot berilgan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
- Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. Nazariy elektrotexnika. T., „ 0‘qituvchi“, 1979.
2. Rahimov G. R. Elektrotexnika. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1966.
3. Majidov S. Elektrotexnikadan ruscha-o‘zbekcha lug‘atspravochnik. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1985.
4. Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. va b. Elektrotexnika va elektronika asoslari. Texnika oliy o‘quv yurtlarining talabalari uchun darslik. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1995.
.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
