Energiya samarali boshqariladigan tiristorli kuchlanish rostlagich sxemalarini elementlarini xisoblash va tahlil qilish

8-LABARATORIYA MASHG’ULOTI.


ENERGIYA SAMARALI BOSHQARILADIGAN TIRISTORLI KUCHLANISH ROSTLAGICH SXEMALARINI ELEMENTLARINI XISOBLASH VA TAHLIL QILISH.
I. Ishdan maqsad: Tiristorlarni ihlash prinsipini va simistor haqida kerakli ma’lumotlarga ega boʻlish,simistorli kuchlanish rostlagichi sxemasini oʻrganish.
II. Nazariy qism
Bir-biriga parallel va roʻparama-roʻpara ulangan ikkita tiristor - simistordir, ya’ni simmetrik tiristor deb ataladi. Inglizcha texnik adabiyotda TRIAK (TRIAC – triode for alternating current) nomlanishi uchraydi. Simistor sxemalarda quyidagicha belgilanadi

T
iristor tokni faqat bir yoʻnalishda oʻtkazsa, simistor tokni ikki yoʻnalishda oʻtkazishga qodir.Shu sababli simistor oʻzgaruvchan tok zanjirlarini kommutatsiyalashda keng ishlatiladi.

Simistor ham musbat, ham manfiy toklar bilan boshqariladi. Agar simistorga elektron kalit yoki rele sifatida qaralsa, unda quyidagi fazilatlariga zarracha e’tiroz boʻlmaydi:
Yuqori boʻlmagan qiymat.
Elektromexanik priborlar bilan solishtirganda katta xizmat (ishlatish) muddati.
 Kontaktlar yoʻq va buning oqibatida uchqunlanish va titrashlar boʻlmaydi.
Quyidagilarga kamchilik sifatida qaraladi:
 Simistor qizishga sezgir va radiatorga montaj qilinadi.
Yuqori chastotalarda ishlamaydi, ya’ni ochiq holatdan yopiq holatga oʻtishga ulgurmaydi.
 Tashqi elektromexanik ta’sirlarni qabul qiladi, bu esa notoʻg’ri ishlashiga sabab boʻladi.
Simistorning asosiy parametrlari. Asosiy parametrlarni KU208G simistori misolida koʻrish chiqamiz:
 Maksimal teskari kuchlanish – 400 V. Bu shuni anglatadiki, u 220 V tarmog’ida yuklamani juda yaxshi boshqarishi mumkin, yana 400 V-gacha imkoniyati bilan.
Impulsli rejimda ham kuchlanish shuning oʻzi.
 Ochiq holatdagi maksimal tok – 5 A.
 Impuls rejimidagi maksimal tok – 10 A.
Simistorni ochish uchun zarur boʻlgan eng kichik tok – 300 mA.
Eng kam impulsli tok – 160 mA.
 300 mA tokdagi ochuvchi kuchlanish – 2,5 V.
 160 mA tokdagi ochuvchi kuchlanish – 5 V.
ulash vaqti – 10 mks.
Oʻchirish vaqti – 150 mks.
Simistorli kuchlanish rostlagichini quyidagisxemada koʻrib chiqamiz.

1-rasm. Simistorli kuchlanish rostlagichini sxemasi
21

Bu rostlagich sxemasi quyidagi elementlardan iborat:

• 
  VS₁ - simistor;
  
• 
  VS₂ - dinistor;
  
• 
  R₁, R₂ – 1kOmli rezistorlar;
  
• 
  C₁, C₂ – 0.01mkF va 4.7nFli kondensatorlar
  
• 
  Oʻlchov asboblari va ulovshi simlar.
  

Nazorat savollari

1.Simistoni ta’riflang va xususiyatlarini ayting.
2.Simistor qanday maqsadlarda qoʻllaniladi.
3.Tajriba sxemasini izohlab bering.