"avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyasi"

T = t
p
 + 
t
x
, 
Qd = 
1
/T
Qd = 1/tp = 
Qt 
141 
Ishlab 
chiqarish jarayonlarini 
avtomatlashtirishning 
rivojlanish tendensiyasini tahlil 
qilishning asosiy tamoyili. 
*A va B 
texnologik 
qurilmalar guruhini 
avtomatlashtirish, 
avtomatik liniyalar 
yaratsih; 
ishlab 
chiqarish 
jarayonlarin
i to‘liq 
avtomatlash
tirish, sex 
va 
avtomatzav
odlar
yaratish.
 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
142 
Turli dastgoh va robotlarning 
joylashuvidan asosiy uch xili 
ko‘rsatish mumkin bular 
qaysilar. 
*yaxlit 
o‘rnatilgan 
robotli 
RTK; 
yuqorida 
(shiftda) 
joylashgan 
robotli 
RTK; 
polga 
joylashgan 
robotli 
RTK. 
yaxlit o‘rnatilgan 
robotli RTK; 
yuqorida 
(shiftda) 
joylashgan 
robotli 
RTK; 
polga 
joylashgan 
robotli RTK. 
143 
RDB dastgohlarida kesuvchi 
asboblar almashinuvini 
avtomatlashtirish necha xil yo‘l 
bilan bajariladi. 
*3 xil 
5 xil 
almashtirib 
bo‘lmaydi. 
2 xil 
144 
Revolver kallaklarning 
afzalliklari qaysilar: 
*konstruks
iyasining 
soddaligi 
va ish 
revolver kallagini 
gabaritining 
kattaligi 
sig‘imining 
ozligi, 
buning 
natijasida 
asboblarni 
magazindan 
yuklash 
qulayligi; 

---

189 
vaqtida 
yuqori 
ishonchlili
gi; 
dastgohning 
texnologik 
imkoniyatla
rini 
cheklanishi 
145 
Asboblar magaziniga qaysi 
talablar qo‘yiladi. 
*asboblarn
i 
magazinda
n yuklash 
qulayligi; 
shpindelga 
o‘rnatish 
uchun 
qulay 
bo‘lgan 
nuqtaga 
navbatdagi 
asbobni 
keltirish; 
asbob 
qisqichlari
ga 
qirindilarn
ing 
tushishi; 
asboblarni 
magazindan 
yuklash qulayligi 
shpindelga 
o‘rnatish 
uchun qulay 
bo‘lgan 
nuqtaga 
navbatdagi 
asbobni 
keltirish; 
asbob 
qisqichlariga 
qirindilarning 
tushishi, 
146 
Yuqori unumdorlikni 
ta’minlash uchun qanday 
dastgog‘lar qo‘llaniladi 
*Agregat 
dastgohlar 
Tokarlik dastgohlar barcha 
javoblar 
to‘g‘ri. 
ko‘p maxsulot 
ishlab chiqarish 
dastgohlari 
147 
Agregat dastgohlardan 
foydalnilayotganda detal 
konstruksiyasining 
texnologikligi bo‘yicha qanday 
talablar qo‘yiladi.
*1. Ishlov 
beriladiga
n yuzalar 
kesuvchi 
asbob o‘qi 
bo‘ylab 
o‘tish 
harakatini 
amalga 
oshirilishi 
2. Detal 
konstruksi
yasidagi 
ishlov 
beriluvchi 
yuzalarnin
g bir o‘qda 
yotishi. 
3. Barcha 
yuzalariga 
bir 
o‘rnatishd
1. Ishlov 
beriladigan yuzalar 
kesuvchi asbob 
o‘qi bo‘ylab o‘tish 
harakatini 
amalga oshirilishi 
2. Detal 
konstruksiyasidagi 
ishlov beriluvchi 
yuzalarning bir 
o‘qda yotishi. 
3. Barcha 
yuzalariga bir 
o‘rnatishda ishlov 
berish imkoniyati. 
1. Teshiklar 
orasidagi 
masofa va 
o‘zaro 
joylashuvini 
hisobga 
olgan holda 
bir 
vaqtning 
o‘zida bir 
necha 
shpindel 
yordamida 
teshiklarga 
ishlov 
berish. 
2. Ishlov 
berish 
yuzalariga 
asbobning 
bemalol 
1. Zagotovka 
bazasida 
ishonchli 
bazalarning 
mavjudligi; 
2. Katta 
diametrli ichki 
rezbani boshqa 
konstruktiv 
element bilan 
almashtirish 
imkoniyati; 
3. Detal 
konstruksiyasida 
yopiq turdagi 
shponka 
ariqchalarining 
mavjudligi. 

---

190 
a ishlov 
berish 
imkoniyati
. 
4. 
Teshiklar 
orasidagi 
masofa va 
o‘zaro 
joylashuvi
ni hisobga 
olgan 
holda bir 
vaqtning 
o‘zida bir 
necha 
shpindel 
yordamida 
teshiklarga 
ishlov 
berish. 
5. Ishlov 
berish 
yuzalariga 
asbobning 
bemalol 
kirish 
imkoniyati
. 
6. 
Zagotovka 
bikirligini
ng ozligi 
sababli 
kesish 
maromlari 
chegaralla
nmaganlig
i. 
7. 
Zagotovka 
bazasida 
ishonchli 
bazalarnin
g 
mavjudligi
; 
8. Katta 
diametrli 
ichki 
rezbani 
kirish 
imkoniyati. 
3. 
Zagotovka 
bikirligining 
ozligi 
sababli 
kesish 
maromlari 
chegarallan
maganligi. 

---

191 
boshqa 
konstrukti
v element 
bilan 
almashtiris
h 
imkoniyati
; 
9. Detal 
konstruksi
yasida 
yopiq 
turdagi 
shponka 
ariqchalari
ning 
mavjudligi
. 
148 
Agregat dastgohlarning 
komponovkasi tarkibi ishlov 
berish turiga ko‘ra qanday 
turlarga bo‘linadi. 
*Javoblarn
i xammasi 
noto‘g‘ri. 
Parallel ketma-ket 
.parallel ketma-ket. 
Bo‘lama 
gorizantal 
Bo‘ylama 
parallel 
149 
Zagotovkani tayyorlash 
jarayonlari va uning texnologik 
tan-narxni hisoblash qaysi 
formuladan amalga oshiriladi. 
*
150 
Agregat dastgohlarining kuch 
organlari qaysilar. 
*o‘tishlar 
kuchining 
yig‘indisi 
orqali 
kuch stoli 
tanlanadi; 
kesish 
quvvati va 
asbobni 
aylanish 
tezligi 
samarador
ligini 
ta’minlash 
orqali 
kesish 
jarayonlari
ni amalga 
oshirish 
uchun 
kuch 
babkasi 
tanlanadi; 
talab 
etilgan 
o‘tishlar kuchining 
yig‘indisi orqali 
kuch stoli 
tanlanadi; 
kesish 
quvvati va 
asbobni 
aylanish 
tezligi 
samaradorli
gini 
ta’minlash 
orqali 
kesish 
jarayonlarin
i amalga 
oshirish 
uchun kuch 
babkasi 
tanlanadi; 
talab etilgan 
sondagi o‘tishga 
bog‘liq ravishda 
uzatish 
qurilmasi - 
baraban, 

---

192 
sondagi 
o‘tishga 
bog‘liq 
ravishda 
uzatish 
qurilmasi - 
baraban, 
151 
Dastgoh komponovkasi 
detalning ichchi kallaklar, 
uzatish qurilmalari 
konstruksiyasi, boshqarish va 
uzatma qurilmalarning 
joylashuviga nisbatan 
dastgohdagi qanday 
parametriga bog‘liq. 
*Dastgox 
shpindilig
a. 
O‘rnashgan 
joyiga. 
Dastgox 
kompan
ovkasig
a. 
Dastgox 
ichci 
zonasiga. 
152 
Agregat dastgohlar kuch 
mexanizmlarining o‘tish 
harakatlari yo‘nalishiga mos 
ravishda qanday tayyorlanadi . 
*vertikal, 
gorizontal 
va aralash 
Gorizantal 
Vertikal 
Gorizantal 
vertikal 
153 
Dopusk nima 
*O‘lcham
dan 
joizligi 
Detallga berilgan 
qimmat 
Detalni 
o‘lchami 
Kvalitet 
154 
Texnologik marshrutni 
dastlabki tayyorlash. Seriyali 
ishlab chiqarish hozirgi vaqtda 
qaysi xususiyatlarga ega: 
*1) 
seriyali 
ishlab 
chiqarish 
uchun 
RDB 
dastgohlar
i va sanoat 
robotlari 
keng 
qo‘llanilm
oqda; 
2) RDB 
dastgohlar
ini 
qo‘llash 
bir ishchi 
o‘rnida bir 
qancha 
jarayonlar
ni 
jamlash 
imkonini 
beradi. 
o‘tishlar kuchining 
yig‘indisi orqali 
kuch stoli 
tanlanadi; 
keshish 
quvvati va 
asbobni 
aylanish 
tezligi 
samaradorli
gini 
ta’minlash 
orqali 
kesish 
jarayonlarin
i amalga 
oshirish 
uchun kuch 
babkasi 
tanlanadi; 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
155 
Ishlab chiqarishni 
yakunlovchi bosqichi. 
*Yig‘ish 
jarayoni 
Boshlovchi jarayon Turli 
jarayon 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
156 
*Mashina 
detallarini 
yuza 
Operator va ishchi 
xizmatchilarni 
belgilab qo‘yilgan 
Mashinalarn
i tayyorlash 
jarayoni 
Yig‘ish 
jarayonida 
stanoklarning 

---

193 
Mashinani yuqori aniqlikda 
ishlatishda erishish mumkin. 
tozaligi 
yuqori 
darajada 
bo‘lishi. 
qonun va 
qoidalarga to‘liq 
amal qilishi. 
barcha 
ekspluatatsi
ya, 
shuningdek 
ekspluatatsi
ya 
chog‘idagi 
ishonchlilik 
va puxtalik 
ko‘rsatkichl
arga 
erishishga 
yuqori 
sifatli 
yig‘ish, 
sozlash va 
sinash 
bosqichlarin
i 
shaoitlarida 
erishish 
mumkin 
toliq 100% 
aniqlikda 
ishlashi 
157 
Bu sifatli mahsulotni yig‘ish 
jarayonida turli sabablarga 
ko‘ra detallarning o‘zaro 
joylashishidagi xatoliklarning 
paydo bo‘lishi bilan 
yig‘ilayotgan mahsulotning 
aniqlik va ish sifatini sezilarli 
tushirishi bilan bog‘lanadi. 
Bunday xatoliklar sababi 
qaysilar bo‘lishi mumkin: 
*kerakli 
joyga 
joylashtiri
sh va 
o‘rnatish 
vaqti 
oralig‘ida 
detallarnin
g 
nisbatan 
surilishi; 
- 
birikuvchi 
detal 
yuzalarida 
nuqsonlar
ning 
paydo 
bo‘lishi; 
birikuvchi 
detallarni 
joylashtiri
sh va 
o‘rnatish 
paytida 
ularning 
aniq va 
to‘liq 
bog‘lanish
- kerakli joyga 
joylashtirish va 
o‘rnatish vaqti 
oralig‘ida 
detallarning 
nisbatan surilishi; 
- birikuvchi detal 
yuzalarida 
nuqsonlarning 
paydo bo‘lishi; 
- birikuvchi 
detallarni 
joylashtirish 
va o‘rnatish 
paytida 
ularning 
aniq va 
to‘liq 
bog‘lanishig
a halaqit 
beradigan 
elastik va 
plastik 
deformatsiy
a. 
- ishchilar 
tomonidan 
yig‘ilayotgaan 
detallarni 
mo‘ljallash va 
o‘rnatishda 
yo‘l qo‘yadigan 
xatolari; 
- yig‘ish 
jarayonida 
qo‘llaniladigan 
kalibr va 
o‘lchov 
qurilmalarini 
o‘rnatishdagi, 
sozlashdagi 
hamda 
mashinada 
detalning aniq 
joylashuvini 
nazorat 
qilishdagi 
nuqsonlar; 
shuningdek 
o‘lchov 
asboblarining 
xatoligi 

---

194 
iga halaqit 
beradigan 
elastik va 
plastik 
deformatsi
ya. 
ishchilar 
tomonidan 
yig‘ilayotg
aan 
detallarni 
mo‘ljallas
h va 
o‘rnatishd
a 
yo‘l 
qo‘yadiga
n xatolari; 
- yig‘ish 
jarayonida 
qo‘llanilad
igan kalibr 
va o‘lchov 
qurilmalar
ini 
o‘rnatishd
agi, 
sozlashdag
i hamda 
mashinada 
detalning 
aniq 
joylashuvi
ni 
nazorat 
qilishdagi 
nuqsonlar; 
shuningde
k o‘lchov 
asboblarin
ing 
xatoligi 
158 
Yig‘uv ishlarini bajarish 
mashinalarni ishlab chiqarishga 
sarflanadigan 
umumiy mehnat hajmining 
katta qismini tashkil qiladigani 
nimaga bog‘liq. 
*Ishlab 
chiqarishd
agi vaqt 
sarfi 
Ishlab 
chiqarishdagi 
mexnat 
unumiga 
Ishlab 
chiqaris
hdagi 
xizmatc
hilar 
soniga 
Ishlab 
chiqarishdag
i maxulot 
soniga 

---

195 
159 
Tanasimon detallar qaychi 
dastgohlarda ishlov berilishi 
mumkin? 
*Agregat 
dastgohlar
da 
Tokarlik 
dastgohlarda 
Parmalash 
dastgohlard
a 
Hammasi 
to‘g‘ri 
160 
Ishlab chiqarish turiga ko‘ra 
sarflanadigan vaqt yapli va 
katta seriyali ishlab chiqarish 
sharoitida 20-30% ni, tashkil 
qiladi. 
*yig‘uv 
ishlari 
Mexanik ishlov 
berish ishlari 
Sozlash 
ishlari 
Hammasi 
to‘g‘ri 
161 
Ishlab chiqarish turiga ko‘ra 
yig‘uv ishlariga sarflanadigan 
vaqt kichik seriyali ishlab 
chiqarishda necha % tashkil 
qiladi. 
*35-45% 
50-85% 
35-50% 
20-30% 
162 
Yig‘ish jarayonlarining 50 - 
85% qo‘l mehnati orqali 
amalga oshiriladi va bunda 
korxona nimalarga tayanadi. 
*Ishchinin
g 
malakasig
a, Yangi 
inovatsion 
g‘oyalarni 
ishlab 
chiqishga 
va uni 
amaliyotg
a tadbiq 
etishga 
Ishchining 
malakasiga 
Yangi 
inovatsion 
g‘oyalarni 
ishlab 
chiqishga 
va uni 
amaliyotga 
tadbiq 
etishga 
Ishchi kuchiga 
163 
Yig‘ish bu –? 
*Zagotovk
a yoki 
mahsulotn
ing 
tarkibiy 
qismlarini 
bir 
ajralmas 
yoki 
ajraluvchi 
bo‘lak 
hosil 
qilish 
Zagotovka yoki 
mahsulotning 
tarkibiy qismlari 
Ajralma
s qism 
Tayyor 
maxsulot 
164 
Ishlab chiqarishda yig‘ish 
ishlari qanday amalga 
oshiriladi? 
*Payvandl
ash, 
qalaylash, 
Biriktirish 
, kleylash, 
Rezba 
orqali 
biriktirish 
Payvandlash, 
qalaylash 
Biriktirish , 
kleylash 
Rezba orqali 
biriktirish 
165 
Oraliq yig‘ish bu? 
*Birga 
ishlov 
berish 
maqsadida 
zagotovkal
Birga ishlov berish 
So‘ngi 
yig‘ish 
O‘rta yig‘ish 

---

196 
arni 
yig‘ish 
166 
Detallarni qanday yig‘ish 
orqali jarayoni ko‘pgina 
hollarda umumiy yoki 
birikmalarni yig‘ish bosqichida 
amalga oshiriladi. 
*payvandl
ash orqali 
kleylash orqali 
oddiy 
biriktirish 
orqali 
rezba orqali 
biriktirish 
167 
Mashinasozlik ishlab chiqarish 
bosqichlari 
*Zagatovk
alarni 
olish, 
Zagatovka
larga 
mexanik 
ishlov 
berish, 
Mashinala
rni yig‘ish 
va sinash 
Zagatovkalarni 
olish 
Zagatovkala
rga mexanik 
ishlov 
berish 
Mashinalarni 
yig‘ish va sinash 
168 
Konstruktor bilan umumiy
vazifalarni yechishda 
mashinalarning yig‘uv 
texnologik jarayonlarini ishlab 
chiquvchi texnolog qaysi 
shartlarni bajarishi shart: 
*-oldinga 
qo‘yilgan 
vazifani 
anik 
tasavvur 
qilishi; 
- mashina 
oldiga 
qo‘yilgan 
vazifani 
qay tariqa 
bajarishini 
tushunishi; 
- mos
ishlab
chiqarish
texnologik
jarayonini
qurish
orqali
mashinada
gi barcha 
kerakli 
aloqa 
uchun 
talab 
etilgan 
aniqlikni 
ta’minlash
; 
-oldinga qo‘yilgan 
vazifani anik 
tasavvur qilishi; 
- mashina 
oldiga 
qo‘yilgan 
vazifani qay 
tariqa 
bajarishini 
tushunishi; 
- mos ishlab
chiqarish
texnologik
jarayonini
qurish orqali
mashinadagi 
barcha kerakli 
aloqa uchun 
talab etilgan 
aniqlikni 
ta’minlash; 
169 
*detallarni
ishlab 
chiqarish
ishlab chiqarish 
avvalo ayni bir 
jaroyinni muayyan 
Ham
masi to‘g‘ri 
Yalpi ishlab 
chiqarishning 
eng yuqori 

---

197 
Seriyali ishlab chiqarish
takrorlanuvchi partiya –? 
bilan
farqlanadi.