Автоматика1-5 boblar p65

a

n a

xis

M

M

∆ =

 

. .

;

–

a

n a

xis

I

I

∆ =

2)  Òekshirilayotgan  kirish  signaliga  mos  bo‘lgan  chiqish  signalini

namunaviy asbobda (NA

2

) ma’lum qiymatini o‘lchanadi, o‘lchanayotgan

bosimni haqiqiy qiymatini namunaviy asbob (NA

1

) bilan o‘lchanadi.

Bunda absolut xatolik: 

. .;

–

a

xis

n a

P

P

∆ =

 bunda M

n.a. 

I

n.a. 

Ð

o.n. 

va M

xis 

,  I

xis.

Ð

xis.   

–  haqiqiy  (namunaviy  asboblar  bilan  o‘lchangan)  va  hisoblangan

qiymatlar.

Ikkilamchi asboblar quyidagi usulda tekshiriladi: kirish signali bo‘lgan

o‘zaro induktivlikni yoki o‘zgarmas tokni o‘zgartirib shkalani tekshirilayotgan

belgisiga qo‘yiladi; kirish signali aniqlanadi va u hisoblangan qiymat bilan

solishtiriladi.

Ikkilamchi KÏÄ 1 – 503 rusumli asbobni kompleks o‘zaro induktivlik

Р5017 rusumli magazin yordamida tekshirish sxemasi 4.16-rasmda keltirilgan.

Birlamchi asbobni alohida tekshirishda ularni o‘zaro induktivlik yoki

o‘zgarmas  tokli  chiqish  signalining  hisoblangan  qiymatlari  4.4-jadvalda

keltirilgan formulalar yordamida aniqlanadi. 4.4-jadvalda keltirilgan belgilar:

Birlàmchi àsbîbning nîmi

Mànîmåtr, vàkuummåtr,

nàpîromåtr,  tyagîmåtr

Tîr diàpàzînli mànîmåtr

Mànîvàkuummåtr  yoki

îrtiqchà bîsimni o‘lchîv-

chi tyagînàpîrîmåtr

Õuddi shu àsbîblàrdà vàk-

kuummåtr  bîsimni  yoki

siyràklànishni o‘lchàshdà

Difmànîmåtr  –  bîsim

o‘zgàrishini  o‘lchàsh

Difmànîmåtr – sàth o‘l-

chàgich  kàmàyuvchi  õà-

ràktåristikàli

Difmànîmåtr – sàrf o‘l-

chàgich

Sàth  o‘lchàgich  –  qàl-

qîvichli

¹

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Chiqish  signalini  hisoblash  formulalari

O‘zàrî induktivlik, mGn

max

max

Ð

Ì Ì

Ð

=

v

ma

õ

v

àr

РÐ

Ì Ì

РÐ

+

=

+

O‘zgàrmas tok, mA

m

àõ

m

àõ

Ð

I

I

Ð

=

1

2

1

m

àõ

РÐ

I

I

РÐ

−

=

⋅

−

v

ìàõ

v

àr

РÐ

Ì Ì

РÐ

−

=

+

v

m

àõ

v

îr

РÐ

I

I

РÐ

+

=

⋅

+

m

àõ

m

àõ

Ð

Ì Ì

Ð

∆

=

∆

v

m

àõ

v

i

РÐ

I

I

РÐ

−

=

⋅

+

1

m

àõ

m

àõ

Ð

Ì Ì

Ð





∆

=

−





∆





m

àõ

m

àõ

Ð

I

I

Ð

∆

=

∆

1

m

àõ

m

àõ

Ð

I

I

Ð





∆

=

−





∆





m

àõ

îr

Ð

Ì Ì

Ð

∆

=

∆

m

àõ

îr

Ð

I

I

Ð

∆

=

∆

m

àõ

m

àõ

Í

I

I

Í

=

Birlamchi  asboblar  chiqish  signallarining  qiymatlarini  hisoblash

uchun  formulalar

4.4-jadval

–

M I  – o‘lchanayotgan bosim Ð, bosim o‘zgarishi 

∆

Ð, suyuqlik sathi Í ga

mos keladigan o‘zaro induktiv yoki tok signallarining hisoblangan qiymatlari;

M

max 

,  I

max  

– o‘zaro induktivlik va tokning yuqori chegaraviy qiymati.

Ð

 max

, 

∆

Ð

 max 

, I

max 

– mos ravishda bosim, bosim o‘zgarishida (tushuvi)

sathni yuqori o‘lchash chegaralari;

4.16-ràsm.  Kîmplåks  o‘zàrî  induktivlik  P  5017  rusumli  màgàzin  yordàmidà

KPD1  –  503  rusumli  ikkilàmchi  àsbîbni  tåkshirish  sõåmàsi.

Sh 12

B

A

1         2

3

KPD1-503

8  7  6   5   4  3  2

1

B

A

Sh 8

B

A

Sh 3

~220  V

~6.3  V

1A  2A   2B   3B

1   2   3  4   5  6   7

8

R5017

A

G

Sh 8 ulagichga

Lampalarga

---

64

65

4.7. Sektorli uzatgichli manometrlarga texnik xizmat ko‘rsatish,

ta’mirlash va sozlash

Ma’lumki asbobning xatoligi va ko‘rsatish variatsiyasi absolut xatolikdan

oshmasligi zarur.

Bosim va siyraklanishni o‘lchaydigan birlamchi asboblarni rostlash asbob

ko‘rsatgichini qayta qo‘yishdan iborat. Sektorli uzatgichli o‘lchash mexa-

nizmida  uzatish  soni  R  va  r  yelkalar  nisbatiga  va  ularni  orasidagi 

α

burchakka bog‘liq (4.17-rasm). Yelka r ni oshirilsa asbob ko‘rsatishi ka-

mayadi  va  aksincha.  Yelka  r  ni  o‘zgartirish  uchun  sektordagi  povodok

(yurgizish) o‘rnatilgan joyni o‘zgartirish lozim.

Asbob strelkasi shkalaning o‘rtasida turganda 

α

 burchak 90° ni tashkil

etishi kerak. Agar 

90

α

°

F

 bo‘lsa, shkalaning boshida xatolik manfiy va

bosim oshganda kamayadi; 

90

α

°

B

 bo‘lganida, shkalaning oxirida xatolik

musbat bo‘ladi va bosim pasayganda kamayadi.

α

  burchakni  o‘zgartirish  uchun  uzatish  mexanizmini  yaxlit  asbob

korpusiga nisbatan buriladi.

Asbobning  sozlash  usuli  xatolikni  shkala  bo‘ylab  o‘zgarish  tavsifiga

bog‘liq:  agar  xatolik  shkala  bo‘ylab  deyarli  bir  xil  bo‘lsa  va  ishorasi

o‘zgarmasa – strelkani burchagi o‘zgartiriladi; agar xatolik bir xil ishorali

va  shkalaning  chetki  nuqtalaridan  katta  bo‘lsa  –  r  yelka  o‘zgartiriladi;

agar xatolik har xil ishorali bo‘lsa – 

α

 burchakni o‘zgartiradi.

Asbobning ishchi diapazoni rostlanganda manfiy xatolik bo‘lgani ma’qul,

shunda  quvurchali  prujina  materialining  eskirishi  ishchi  harakatlarida

kompensatsiyalanadi. Manometr strelkasining o‘qidan ajratib olish uchun

maxsus ajratgich (syomnik) (4.18-rasm) qo‘llaniladi.

Yangi  holatda  uni  o‘rnatish  uchun  o‘qga  kiydirib,  markaziga  asta-

sekin  uriladi.  Richagli  uzatgichli  o‘lchash  mexanizmidagi  uzatish  soni

yurgizish yelkasi va rostlagich moslamasining nisbatiga bog‘liq. Rostlash

jarayonini yuqorida bayon etilgandek bajariladi.

4.8.  Sochiluvchi moddalar va suyuqliklar sathini o‘lchashning

birlamchi o‘zgartgich turlari, ularga texnik xizmat

ko‘rsatish va ta’mirlash

Funksional  vazifasiga  ko‘ra,  suyuqlik  va  sochiluvchi  moddalarning

sathini o‘lchaydigan asboblar quyidagicha bo‘linadi: a) sath o‘lchagichlar

sathni  uzluksiz  o‘lchaydigan  asboblar;  b)  signalli  zatvorlar  –  bir  yoki  bir

nechta sath qiymatlariga diskret ravishda ta’sir qiladigan asboblar.

Sath  o‘lchagichlar  sifatida  gidrostatik  asboblar  keng  tarqalgan.  Sath

o‘lchagichlar  komplekti  muvozanatlovchi  idish,  ya’ni  (sathi  o‘zgarmaydigan

idishli impuls liniyalari), sath farqini o‘lchovchi birlamchi va ikkilamchi asboblar.

Birlamchi  asboblar  sifatida  ikkilamchi  differensial  –  transformator

asboblari hamda difmanometr sath – o‘lchagichlar bilan birgalikda ishlaydigan

bosim  farqi  va  chiqish  signali  orasidagi  kamayuvchi  chiziqli  bog‘lanish

qonuniyati bilan o‘zgaradigan difmanometr – (perepadomer)lar qo‘llaniladi.

Bak  va  apparatlardagi  suyuqliklarning  16  m  li  diapazondagi  sathini

o‘lchash gidrostatik sath o‘lchagichlar va bir kamerali muvozanatlanuvchi

idishlar yordamida bajariladi.

Sath  o‘lchagichlarni  darajalashda  (gradirovkalashda)  o‘lchanayotgan

suyuqlikning zichligi ishchi sharoitlarida e’tiborga olinadi.

Agressiv  suyuqliklar  sathini  o‘lchashda  bo‘luvchi  suyuqliklar  bilan

to‘ldiriladigan idishlar qo‘llaniladi. Bo‘luvchi suyuqliklar sifatida mineral

yog‘lar qo‘llaniladi. 4.19-rasmda bakdagi agressiv suyuqlik sathini o‘lchashda

qo‘llaniladigan sath o‘lchagichning sxemasi keltirilgan.

4.17-ràsm. Såktîrli uzàtgichli mànîmåtrni rîstlàsh: 

ࠖ mànîmåtrning kinåmàtik

sõåmàsi; b – såktîrli måõànizm; 1 – quvurchà; 2 – såktîr; 3 – såktîr o‘qi; 4 – yurgizish;

5 – surgich.

2

4

1

1

2

3

4

5

R

r

ortishi

kamayishi

α

4.18-ràsm.  Mànîmåtr

strålkàlàrini    chiqàrib  îlish

mîslàmàsi.

M3

18

20

20

2

4

4

4

12

a)

b)

---

66

67

4.9. Òexnologik tarozi qurilmalar va dozatorlar

Òexnologik tarozilar turli yuklarning massasini aniqlash uchun qo‘llaniladi.

Òarozilar yuk tortish og‘irligi bo‘yicha Davlat standarti 13712 – 88  uchta

qatorga bo‘linadi:

1... 100 g; 1 ... 100 kg,  5... 500 kg va 1... 100 t:  8 ... 800 t.

Diskret ta’sirli texnologik tarozilarning eng kichik o‘lchash chegarasi,

eng katta o‘lchash diapazonining 5 % ni tashkil etishi kerak. Diskret ta’sirli

avtomatik porsiyali tarozilar uchun esa ularning o‘lchash chegarasi vazifasiga

ko‘ra texnik hujjatida qayd etiladi.

Òexnologik tarozilar quyidagi aniqlik klassi bo‘yicha ishlab chiqariladi:

0,05; 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 1; 1,5; 2,0; 2,5; 4,0.

Don qayta ishlash korxonalarida diskret ta’sir etadigan porsion avtomatik

tarozilar va tarozi dozatorlari qo‘llaniladi.

4.9.1. Avtomatik porsion tarozilar

Avtomatik porsion tarozilar sochiluvchi suyuqliklar va qiyin sochiluvchi

yuklarni tortish va hisoblash uchun qo‘llaniladi.

Yuk  qabul  qiluvchi  qurilma  (kovsh)ning  ishlash  prinsipi  bo‘yicha

avtomatik porsion tarozilarni uchta guruhga bo‘lish mumkin:

a) ag‘dariladigan kovshli tarozilar; b) aylanuvchi kovshli tarozilar; d)

kovshning tagi ochiladigan tarozilar.

Kovshi ag‘dariladigan tarozilarda tortilgan yuk kovsh ma’lum burchakka

burilganda  bo‘shatiladi.  Bunday  tarozilarning  asosiy  kamchiligi  –  qiyin

sochiluvchi  yuklar  tortilganda  kovshni  to‘la  bo‘shatilmasligidir.  Bundan

tashqari, kovsh burilganda tortilishlar natijasida tarozining prizmalari va

yostiqchalarining yedirilishiga olib keladi.

Aylanuvchi kovshli tarozilarda kovshining gorizontal o‘q atrofida maxsus

elektr motor yordamida 180° ga aylantirilganda yuk ag‘dariladi. Bu guruh

tarozilarning  kamchiligi  kovshni  aylantirish  uchun  maxsus  yuritmaning

kiritilishidir.

Yuqorida ko‘rsatilgan kamchiliklar tufayli bu ikki guruh tarozilar keng

tarqalmagan. Òagi yuk og‘irligi ta’sirida ochiladigan kovshli tarozilar amalda

ko‘p ishlatiladi.

DN – 500 (VAP – 500 – 202) va DN – 1000 – 2 (VAP – 1000 -

212)  rusumli  avtomatik  porsion  tarozilar  uzluksiz  oqim  bilan  kelayotgan

don va sochiluvchi yuklarni mos ravishda 250 ... 500 kg va 500 ... 1000 kg li

porsiyalarni  avtomatik tarzda o‘lchash uchun qo‘llaniladi. Òarozining ishlash

prinsipi tortiluvchi yukning og‘irlik kuchini tosh o‘lchovchiga joylashtirilgan

toshlar og‘irlik kuchining avtomatik muvozanatda ushlashiga asoslangan.

4.9.2. Òexnologik tarozi dozatorlari

Sochiluvchi moddalar ishlab chiqaruvchi kimyo texnologiyasi korxonalarida

va un – elevator, krupa – talqon va kombikorm (yem) sanoatining texnologik

jarayonlarida texnologik tarozi dozatorlaridan foydalaniladi. Bu korxonalardagi

tayyor  mahsulot  iste’molchilarga  dozatorlarda  qadoqlangan  shaklda  yetkazib

beriladi.

Konstruktiv tuzilishiga ko‘ra dozatorlarni ikkita asosiy guruhga bo‘lish

mumkin: a) diskret ta’sirli (porsion); b) uzluksiz ta’sirli. Avtomatlashtirish

darajasi  bo‘yicha  dozatorlar  qo‘l  bilan  boshqariladigan  (dastakli),  yarim

avtomatli  va  avtomatlashganlarga  bo‘linadi.

DRK  –  1  rusumli  tarozi  avtomatik  dozator.  Avtomatik  tortish  va

tushirish  voronkasi  tagiga  qo‘yiladigan  paketlarga  mahsulotni  qadoqlash

uchun  ishlatiladi.  4.20-rasmdagi  dozatorda  mahsulotni  ikki  bosqichda

avtomatik dozalash prinsiði ko‘rsatlgan: belgilangan og‘irliqqa yaqin hajmda

dozalash va ozaytirilgan porsiyalar aniq o‘lchanadi.

Òeng yelkali obkash (koromislo) 4 ning chap yelkasiga aniq, o‘ng yelkasiga

esa, tosh ushlagich 10 osilgan (4.20-rasm). Òosh ushlagich aniqlash rostlagichi 5

bilan  ulangan.  Òortilayotgan  mahsulotni  dozator  kovshiga  hajm  bo‘yicha

qadoqlash (dozalash) kamerasi 6 dan tushiriladi. Dozalash kamerasiga mahsulot

navbatida to‘ldiruvchi voronka 7 dan tushadi. Mahsulotni aniq o‘lchash uchun

titratgich 9 dan foydalaniladi. Dozator kojux 11 ga o‘ralgan bo‘lib, payvandlangan

tumba 13 o‘rnatilgan. Dozatorning yuritmasi elektr motor 12 dan iborat.

4.19-ràsm.  Bàkdàgi  àgråssiv  suyuqlik  sàthini  o‘lchàsh.

4

5

Pp

3

Pp

2

H

1

Pè

Lp

Ly

---

68

69

V BOB. AVTOMATIK ROSTLAGICHLAR VA ULARNING

TURLARI,  ULARGA  TEXNIK  XIZMAT  KO‘RSATISH,

TA’MIRLASH VA SINASH

Bu bobda siz avtomatlashtirilgan sistemalarning rostlagichlari va ularning

turlari,  avtomatikada  rostlash  qonunlari,  ularda  uchraydigan  nosozliklar

va  ularni  aniqlash  hamda  ularga  texnik  xizmat  ko‘rsatish,  ta’mirlash  va

sinash masalalari bilan tanishasiz.

5.1. Rostlagichlarni tanlash

Avtomatik rostlagichlarning birontasi ham sistemaning rostlash xatosini

to‘la  yo‘q  qila  olmaydi.  Buning  sababi  sistemaning  teskari  bog‘lanish

zanjiridagi sezgich rostlanuvchi parametrning og‘ishini faqat rostlash xatosi

paydo bo‘lganidan keyin va og‘ish miqdori ma’lum qiymatga yetgandagina

seza boshlaydi, shundan keyingina rostlagichda boshqaruvchi signal vu-

judga  keladi.  Shuning  uchun  ham  rostlagich  tanlashda  rostlash  xatosini

to‘la yo‘q qilish emas, balki uni imkoni boricha berilgan qo‘yim miqdori

darajasiga keltirish talab qilinadi.

Òurli dinamik xususiyatlarga ega bo‘lgan obyekt uchun rostlagichning

ma’lum  seriyasi  va  turlarini  tanlashda  obyektning  dinamik  tavsiflari,

rostlagichning ishlash shart-sharoitlari, ya’ni texnologik jarayonning ta’siri,

rostlash sifatiga qo‘yiladigan talablar, rostlashning sifat ko‘rsatkichlari qanday

bo‘lishini va boshqalarni bilish lozim bo‘ladi.

Rostlagichning  turini  (uzluksiz,  releli  yoki  impulsli)  aniqlash  uchun

obyektning  dinamik  tavsifi  bo‘yicha  aniqlanadigan  parametrlar:  signal

kechikish vaqti 

τ

 va vaqt doimiysi Ò ma’lum bo‘lishi kerak. Agar 

0, 2

Ò

τ

<

bo‘lsa,  releli  (diskret)  rostlagich  tanlanadi, 

0, 2

1

Ò

τ

< <

  bo‘lsa,  uzluksiz

ishlaydigan rostlagich 

0, 2

1

Ò

τ

< <

 bo‘lsa, impulsli yoki uzluksiz ishlaydigan

rostlagich 

1

T

τ

>

 bo‘lsa, impulsli yoki uzluksiz rostlagich tanlanadi.

4-BÎBGÀ  DÎIR  SÀVÎLLÀR

1. Àvtîmàtlàshtirilgàn  sistemalàrdà  birlàmchi  và  ikkilàmchi  o‘lchàsh

o‘zgàrtgichlàri qàndày vàzifàlàrni bàjàràdi?

2. Birlàmchi và ikkilàmchi o‘lchàsh o‘zgàrtgichlàrigà tåõnik õizmàt ko‘rsàtish

ishlàrining àsîsiy bîsqichlàrini bàyon eting.

3. Hàrîràtni o‘lchàsh o‘zgàrtgichlàrining qàndày turlàrini bilàsiz?

4. Måõànik kàttàliklàrni o‘lchàsh o‘zgàrtgichlàri qàndày kàttàliklàrni o‘lchàsh

uchun mo‘ljàllàngàn?

5. Ikkilàmchi  o‘lchàsh  o‘zgàrtgichlàri  qàndày  vàzifàni  bàjàràdi  và  ulàrdà

qàndày nîsîzliklàr uchràydi?

6. Tåõnîlîgik  tàrîzi  qurilmàlàri  và  dîzàtîrlàrgà  qàndày  tåõnik  õizmàt

ko‘rsàtilàdi?

4.20-rasm. DRK – 1 rusumli tarozi avtomatik dozator:

1 – stol; 2 – tushuruvchi voronkasi; 3 – aniq o‘lchash uchun kovsh; 4 – obkash (koromislo);

5 – aniqlik rostlagichi; 6 – hajmli dozalash kamerasi; 7 – to‘ldirish voronkasi; 8 – korpus

(qopqoq); 9 – tebratgich; 10 – tosh ushlagich; 11 – kojux (tutgich);  12 – elektr motor;

13 – tumba.

3

2

4

5

6

7

9

8

10

11

12

13

280

540

935

770

1950

660...810

800

700

---

70

71

Rostlagichni  ishga  tushirishdan  avval  ikkilamchi  asbobning  qayta

ulagichini «dastaki boshqarish» holatiga o‘tkazish kerak. Ijro mexanizmi-

ning sxemasidagi bosimni ikkilamchi asbobga joylashgan buyruq beruvchi

(zadatchik) yordamida o‘zgartiriladi. Rostlanuvchi parametrni ikkilamchi

asbobning shkalasi bo‘yicha nazorat etiladi. Belgilangan texnologik jarayon

qo‘lda o‘rnatilgandan keyin hamda rostlanuvchi klapanning eng samarali

holatga  kelganidan  so‘ng  rostlagich  ishga  tushiriladi.  Buning  uchun

bajaruvchi  uskuna  (zadatchik)  yordamida  rostlanuvchi  klapanning  eng

samarali holatiga mos keladigan bosim o‘rnatiladi.

Drosellash  diapazoni  va  izodrom  vaqtining  sozlanuvchi  parametrlari

avval tanlangan qiymatlariga mos qilib qo‘yiladi, bundan keyin ikkilamchi

asbobdagi  qayta  ulagich  oraliq  holatiga  qo‘yiladi.  Buyruq  beruvchi

(zadatchik)  moslama  dastagini  o‘zgartirib,  rostlanuvchi  parametrning

kattaligini ko‘rsatuvchi – qizil strelkani rostlagichning sozlangan kattaligini

ko‘rsatuvchi qora strelka yoniga keltiriladi.

Agar  ikkilamchi  asbob  ko‘rsatuvchi  bo‘lsa,  buyruq  beruvchi  (zadat-

chik)  moslama  yordamida  (qora)  chap  ko‘rsatgich  qarshisiga  qo‘yiladi.

Bundan keyin ikkilamchi asbobdagi qayta ulagichni «avtomatik rostlash»

holatiga o‘tkaziladi. Ish jarayonidagi rostlanish sifatiga ko‘ra parametrlar

aniqroq sozlanadi.

ÏР 3.  24  turdagi  proporsional  –  integral  rostlagichlarning  sozlash

parametrlariga quyidagilar kiradi: drossellash diapazoni 5 dan 100 % gacha,

izodrom vaqti 3 sekunddan 100 minutgacha va proporsionallik koeffitsiyenti –

1:1 dan 1:100 gacha.

Rostlagich  «Start»  sistemasi  o‘zining  tarkibiga  kiruvchi  ikkilamchi

asboblar bilan birgalikda ishlashi mumkin.

Pnevmatik rostlagichlarda sozlanishni tekshirish quyidagicha bajariladi.

Avvalo drossellanish diapazoni aniqlanadi. Buning uchun izodrom vaqti

tegishli  buragich  yordamida  eng  kichik  belgiga  qo‘yiladi,  drossellanish

diapazonining shkalasi esa, shunga o‘xshash rostlash sistemalarini ishlatish

tajribasiga tayangan holdagi belgiga qo‘yiladi. Bundan keyin esa jarayonni

qo‘lda (dastaki) boshqariladi va jarayon o‘tishini normal ta’minlaydigan

klapanning  ochilish  darajasi  aniqlanadi.  Bundan  keyin  esa,  belgilangan

qiymatni rostlovchi parametr bilan muvofiqlashtiriladi va topshiriq beruv-

chi moslama (zadatchik) ni yuqoriga yoki pastga o‘tkazib rostlovchi organ

(klapan)  ning  kerakli  ochilish  darajasiga  erishiladi.  Klapanni  ochilish

darajasini aniqlangandan so‘ng, izodrom vaqti shkalasini maksimal holatga

o‘tkaziladi va rostlagichni ishga tushiriladi. Bundan keyin esa, drosellanish

diapazonini,  rostlanuvchi  kattalikning  qog‘ozli  diagramma  tasmasidagi

yozuv juda kichik amplitudali sinusoidaga yoki arrasimon shaklga kelguncha

o‘zgartiriladi. Drossellanish diapazonini tebranish so‘nguncha oshiriladi.

Bundan keyin esa, rostlashning izodrom vaqti sozlanadi. Buning uchun

Òanlangan  rostlagichning  obyekt  bilan  ulanishida  vujudga  keladigan

nosozlikni yo‘qotish optimal holatlarda ishlashini va yuqoridagi talablarning

bajarilishini ta’minlash uchun rostlagichning obyekt bilan birga ishlashini

sozlash  kerak.  Sozlashdan  asosiy  maqsad  rostlagichning  sozlash

koeffitsiyentlarini hisoblash, sozlash ko‘rsatkichlarini aniqlash va qo‘llashdan

iborat  bo‘ladi.

Uzatish koeffitsiyenti K, izodrom vaqti Ò

i

 differensiallash vaqti Ò

d

kabi  parametrlar  rostlagichning  sozlash  parametrlari  hisoblanadi.

Sanoatda  ishlab  chiqarilayotgan  qator  avtomatik  rostlagichlar  ushbu

parametrlarni  o‘rnatish  moslamalari  bilan  jihozlanadi.  Ana  shunday

moslamalar yordamida rostlagich tenglamasidagi (rostlash qonunidagi)

koeffitsiyentlarning  qiymatlari  keraklicha  o‘zgartiriladi:  obyektning

ma’lum dinamik xususiyatlariga va texnologik shart-sharoitlariga muvofiq

talab qilinadigan rostlash sifati belgilanadi.

Rostlagichning sozlash parametrlari qabul qilingan rostlash qonuniga

(rostlagichning turiga), obyektning dinamik parametrlari: signal kechikishi

τ

,  vaqt  doimiysi  Ò,  ularning  nisbati 

Ò

τ

  va  obyektning  signal  uzatish

koeffitsiyenti K

ob

 ga muvofiq hisob qilinadi va aniqlanadi.

Uzluksiz ta’sirli rostlagichlarning sozlash parametrlarini aytib o‘tilgan

obyekt parametrlari asosida tanlanadi.

5.2. «Start» pnevmatik asboblarning ekspluatatsiyasi va ularga

texnik xizmat ko‘rsatish

Pnevmatik  asboblarning  ekspluatatsiyasi  va  ularga  texnik  xizmat

ko‘rsatish, ulash liniyalarini germetikligini ta’minlash, havo filtrlarini davriy

tozalash,  ta’minlagichdagi  qisilgan  havoning  bosimini  kuzatish  hamda

sistemaning bloklari va asboblarining tozaligini ushlab turishdan iborat.

Rostlagichlarni  ishga  tushirishdan  avval,  rostlanuvchi  parametr  qiy-

matini  oshirilganda  yoki  kamaytirilganda  ijro  mexanizmining  liniyadagi

bosimni  o‘zgartirish  yo‘nalishi  to‘g‘ri  tanlangan  bo‘lishi  lozim;  qisilgan

havoning bosimi 1,04 MPa  bo‘lishini ta’minlash kerak; rostlash sistemasi

tarkibiga kiruvchi barcha o‘lchash ikkilamchi o‘ziyozar yoki ko‘rsatuvchi

asboblar ish holatiga o‘tkazilgan bo‘lishi kerak.

«Start»  sistemasidagi  rostlagichlarning  sozlash  parametrlari,  ya’ni

drossellash diapazoni va izodrom rostlash vaqti rostlanuvchi obyektning

xarakteristikasiga, xuddi shunday obyektlarning xarakteristikasiga yoki xuddi

shunday obyektlarning ish jarayoni davomida olingan ma’lumotlarga ko‘ra

aniqlanadi.  Shuning  uchun  har  bir  obyektning  statik  va  dinamik

xarakteristikalarini hamda rostlagichning sozlangan parametrlarini tegishli

jurnalga yozib borish lozim.

---

72

73

rostlanuvchi  parametrning  yozuvli  amplitudasi  cho‘zilgan  sinusoidaga

o‘xshamaguncha  mazkur  vaqt  kamaytiriladi.  Òebranish  butunlay  yo‘q

bo‘lguncha izodrom vaqti asta-sekin oshiriladi.

Drossellanish  diaðazoni  va  izodrom  vaqti  shkalasining  ko‘rsatishlari

rostlagichni sozlash parametrlarini aniqlashga imkon beradi.

Bundan  tashqari,  izodrom  vaqtini  t

iz   

rostlanuvchi  kattalikning  egri

chizig‘ining yozuvidan ham aniqlash mumkin.

Buning uchun rostlanuvchi kattalikning tebranish davri Ò

0

 aniqlanadi,

bunda 

0

0 83