Avtomatika va energetika

7- rasm. a) termobatareya; b) differensial termoelektrik termometr.

Termobatareyali ulash usulidan kam farq qiluvchi ishchi harorati t ni va erkin uchlaridagi harorat t0 ni o‘lchashda foydalaniladi.

Ikki nuqta orasidan harorat farqini o‘lchash uchun differensial termoelektrik termometr qo‘llaniladi. U qarama-qarshi ulangan ikkita bir xil termometrdan tuzilgan. Agar haroratlar farqi o‘lchanayotgan nuqtalarning haroratiga o‘zaro teng bo‘lsa, unda o‘sha nuqtalarda termometr hosil qiladigan TEYKlar ham teng bo‘ladi. Bunday holda termometrdagi zanjir toki nolga teng bo‘ladi, chunki qarama-qarshi ulanganda bir termojuftning TEYKi boshqa termojuftning TEYKi bilan kompensatsiya qilinadi va o‘lchash asbobi nolni ko‘rsatadi. Agar t1 va t2 haroratlar turlicha bo‘lsa, u holda qaysi harorat yuqori bo‘lishiga qarab, haroratlar farqiga proporsional bo‘lgan zanjir toki biror yo‘nalishda oqadi va buni o‘lchash asbobi ko‘rsatadi.

Ayrim hollarda ikkita nuqtadagi haroratlar farqini o‘lchash zarurati bo‘ladi. Bu holatda termojuftning ishchi kavshari nuqtalarning birida, bo‘sh uchlari esa boshqa nuqtalarida joylashadi. Bunda termometrda hosil qilinayotgan TEYK ishchi kavshari t1 va bo‘sh uchlari t2 haroratlari bilan aniqlanadi:

E(t₁; t₂) = e(t₁) - e(t₂). (7.6)

Agarda t1 - t2 haroratlar intervalida TEYKning haroratga bog‘liqligi chiziqli bog‘lanish bilan ifodalangan bo‘lsa, unda (7.6) tenglama quyidagicha bo‘ladi:

E(t₁; t₂) = k(t₁ - t₂). (7.7)

Bunday to‘g‘ri chiziqli approksimatsiya har qanday termojuftning haroratlar farqi 20—25 °C dan oshmagan hol uchun to‘g‘ri keladi.