Avtomatika va elektrotexnika

3. MTH ning sxemalari.

• 3. MTH ning sxemalari.
• MTH sxemalarining asosiy turlari qo‘ydagilar:
• a) operativ zanjirlarni taominlash usuli bo‘yicha:
• 1) o‘zgarmas operativ tokli;
• 2) o‘zgaruvchan operativ tokli;
• b) rele ishlash vaqtining tokka bog’liqlik xarakteri bo‘yicha:
• 1) bog’liq xarakteristikali;
• 2) bog’liq bo‘lmagan xarakteristikali;
• v) ishlash usuli bo‘yicha :
• 1) bevosita ishlaydigan;
• 2) bilvosita ishlaydigan;
• g) bajarilishda foydalanilgan fazalar soni bo‘yicha :
• 1) uch fazali;
• 2) ikki fazali;
• d) ishga tushiruvchi (o‘lchovchi) relelar soni bo‘yicha :
• 1) bir releli;
• 2) ikki releli;
• 3) uch releli.

Uch fazali sxemada (2.3-rasm) uchta tok transformatori va uchta tok relesi yulduz sxema bo‘yicha ulangan. Qisqa tutashuv yuzaga kelganda, masalan K nuqtada, qaysi fazadan qisqa tutashuv toklari o‘tsa o‘sha fazaga o‘rnatilgan tok relesi ishlaydi. Tok relelari KA1, KA2, KA3, lardan qaysi biri ishlashidan qatoiy nazar qisqa tutashuv yuzaga kelganda vaqt relesi ishga tushib, maolum vaqtdan keyin uning kontaktlari ulanadi. Oraliq relening cho‘lg’ami KL dan tok o‘tib KL.1 kontakt darhol ulanadi, uzish elektromagniti YAT dan tok o‘tib Q viklyuchatel uziladi. Ko‘rsatkich rele KN himoyaning ishlaganligini qayd qiladi

• Uch fazali sxemada (2.3-rasm) uchta tok transformatori va uchta tok relesi yulduz sxema bo‘yicha ulangan. Qisqa tutashuv yuzaga kelganda, masalan K nuqtada, qaysi fazadan qisqa tutashuv toklari o‘tsa o‘sha fazaga o‘rnatilgan tok relesi ishlaydi. Tok relelari KA1, KA2, KA3, lardan qaysi biri ishlashidan qatoiy nazar qisqa tutashuv yuzaga kelganda vaqt relesi ishga tushib, maolum vaqtdan keyin uning kontaktlari ulanadi. Oraliq relening cho‘lg’ami KL dan tok o‘tib KL.1 kontakt darhol ulanadi, uzish elektromagniti YAT dan tok o‘tib Q viklyuchatel uziladi. Ko‘rsatkich rele KN himoyaning ishlaganligini qayd qiladi

Uch fazali sxema qisqa tutashuvlarining hamma turlarida ham ishlaydi. Lekin u murakkab va qimmat bo‘lganligi sababli faqatgina neytrali erga ulangan elektr tarmoqlarida ayrim hollardagina ishlatiladi.
Ikki fazali sxema (2.4,a-rasm) neytrali erga ulanmagan elektr tarmoqlarida keng qo‘llaniladi. Bundan tashqari ikki fazali qisqa tutashuvdan maxsus himoyaga ega bo‘lgan neytrali erga ulangan elektr tarmoqlarida ham qo‘llaniladi.