Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

 
5.5- rasm. Ikki qiyalik integrallash ARUsining printsipial sxemasi (a) va vaqt 
diagrammasi (b). 
 
   
Agar  T2  birinchi  intervalning  davomiyligi    T3  ikkinchi  intervalning 
davomiyligi chiqish signalning raqam qiymati quyidagicha aniqlanadi:  
                                       
T
кир
U
T
T
U


2
3
/
                                                        (5.7) 
Ushbu    ARO‘  larning  anikligi  faqat  tayanch  kuchlanishning  stabilligiga 
bog‘liq. 
 
5.4. 
Avtomatik xotirani saqlash uskunalari 
 
Avtomatik  xotirani  saqlash  uskunalari  signalni  yozish,  saqlash  va  tarqatish 
uchun  xizmat  qiladi.  xotirani  saqlash  qurilmalarida  barcha  ma’lumotlar 
hisoblashning ikkilik tizimiga o‘zgartiriladi va saqlanadi. 
Eng  oddiy  xotirani  saqlash  uskunalari  perfokartalar  va  perfolentalar 
hisoblanadi.  Bu  qurilmalar  xotirani  saqla  qolish  va  yozish  tezligi  juda  past, 

---

 
72 
taxminan  100  raqam/sek.  Shu  sababli  bunday  qurilmalar  hozirgi  kunda 
qiymatlarni hisobga olish va hisoblash natijalarini olish uchungina xizmat qiladi. 
Magnitli  motorlarda  ma’lumotlarni  yozish  uchun  magnitli  ovoz  yozish 
usulidan  foydalaniladi.  Bu  usulda  yozish  signali  magnit  lentasini  yaqinda 
joylashadigan magnitli golovkaga uzatiladi. Lentaning bir qismi magnitlanadi va 
magnitlanish  holati  signal  to‘xtagandan  keyin  ham  saqlanib  turadi.  Impulsning 
qutblanish holatiga qarab turlicha qutblangan yulakcha hosil qillinadi, ya’ni «0» 
va «1» sonlariga mos keladi. Magnit lentasining magnitlangan qismidagi qatori 
magnit yo‘lakchasini hosil qiladi, hisoblash esa magnitli galovka orqali amalga 
oshiriladi.  Bu  vaqtda  cho‘lg‘amda  e.yu.k  hosil  qilinadi,  ya’ni  «0»  va  «1» 
sonlariga  mos  keladi.  Bu  usulning  afzalliklari:  katta  miqdorda  saqlash 
qobiliyatiga  ega  va  saqlash  muddati  chegaralanmagan.  Kaamchiliklari: 
harakatlanuvchi  qismlarini  mavjudligi,    kerakli  ma’lumotlarni  olishda  kutish 
holati. 
Katta  ma’lumotlarni    olish,  yozish  va  saqlash  uchun  triggerlar  ishlatiladi 
(trigger-2ta  elektron  lampadan  va  2ta  tranzistorlardan  tashkil  topgan  bo‘ladi.). 
Trigger  yordamida  xotirani  saqlab  qolish  uskunasining  sxemasi  5.6-rasmda  
keltirilgan. 
Bu sxema (registr) 4-ta triggerlardan (T1…T4) va 3ta kechikish liniyasi (L3-
liniya  zaderjka)dan va  rezistorlar  va  kondensatorlar  zanjiridan tuzilgan  bo‘ladi. 
Masalan  registorda  13-sonini  yozish  kerak.  Ikkilik  tizimida  1101  shaklida  va 
o‘nlik  tizimida  (1*2
3
+1*2
2
+0*2
1
+1*2
0
)  ko‘rinishida  almashtiriladi.  Registrga 
sonni kiritishdan oldin registrdan oldingi yozuvlar o‘chiriladi, har bir triggerning 
chiqishida «0» raqami o‘rnatiladi.  
Birinchi  razryad  uzatilganda  T1  triggerni  chiqishida  «1»  raqami  paydo 
bo‘ladi, registr bo‘yicha esa «1000». So‘ng kirishga «siljish» impulsi keladi va 
T1  trigger  chiqishida  yana  «0»  paydo  bo‘ladi.  «1»  ni  yozish  paytida  T1 
chiqishida musbat impuls hosil bo‘ladi va bu impuls T2 ga ta’sir ko‘rsatmaydi. 

---

 
73