Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

54.-rasm. Raqam-analogli o‘zgartirgich. 
a)-og‘irlik rezistorlari bilan, b)-pog‘onali tok topshirish zanjiri. 
  Kuchaytirgich DA  I
0  
tokini  U 
chiq
  kuchlanishiga aylantirib beradi. 
 
                            
n
n
эт
c
чик
a
a
a
U
R
I
U
2
...
2
2
(
2
2
1
1
0
0








                             (5.6) 
 
Bu yerda ko‘rinib turibdiki ikkilamchi razryadlarni ma’lum sonida n  
U
chiq
  2
n
  diskret qiymatlarga,  0 – U
chiq max
 diapazoniga ega bo‘lishi mumkin. 
 
5.3.2.  Analog-raqamli o‘zgartirgichlari (ARO‘) 
 

---

 
70 
   
Avtomatik boshqarish, rostlash va boshqa tizimlarida datchiklarning axbaroti 
analog  ko‘rinishida  olinadi.  Ushbu  axborotni  raqamli  boshqarish  qurilmalarga 
yoki EHM  larga  kiritish uchun  ARO‘ lar xizmat qiladi. 
   
Ko‘pincha    ARO‘  lar  kuchlanish  yoki  tok  ko‘rinishidagi  kirish  signalini 
paralel  yoki  ketma-ket  ko‘rinishdagi  ikkala  yoki  ikki-o‘nli  raqamli  kodga 
o‘zgartiradi. 
   
Uzluksiz  o‘lchanayotgan    kattalikni    uning  ma’lum  vaqt 

t  ichida  oniy 
qiymati bilan almashtirish vaqt bo‘yicha kvantlash deb ataladi. 

t vaqt intervali 
kvantlash  qadami  deb  ataladi,  o‘zgartirish  chastotasi  esa    f=1/

t      kvatlash 
chastotasi. 
   
Kvantlash  qadami  ikki  qismga  bo‘linadi.  Birinchi  qism  davrida  analog 
signali  raqam  ko‘rinishiga  o‘zgartiriladi,  ikkinchi  davrida  esa  registrga  yozilib  
undan  moslamani  boshqa  qismlariga  uzatiladi.  Bu  yerda  bu  kirish  signali 
haqidagi qiymat axbarotga aylantiriladi. 
   
Analog  signalini  raqam  signaliga  o‘zgartirishi  o‘zgartgichining  razryadlar 
maksimal    soni  bilan  aniqlanuvchi  darajada  erishish  mumkin.  Bu  tamoyil  sath 
bo‘yicha kvantlash ataladi. 
   
Ko‘p  tarqalgan    ARO‘  lardan  biri  integrallash    usulida  ishlaydigan 
o‘zgartirgich.  O‘z navbatda  bu usul yana bir necha guruxga ajratsa bo‘ladi: bir 
qiyalik, ikki qiyalik ARU lar (5.5.-rasm). 
ARO‘  ning  ish  tsikli  3  davrga  ega:  1-tsikli-nolning  korrektsiyasi;  2-tsikli-
kirish  signalini  integrallash  va  3-tsikli-tayanch  kuchlanishini  integrallash. 
Birinchi  davrda  siljish  kuchlanishini  rostlash  yo‘li  bilan  signalning  avtomatik 
korrektsiyasi  amalga  oshiriladi.  Shu  davrning  o‘zida    SA2  kalit  yordamida 
o‘zgartgichning    kirishi  massa  bilan  tutashadi  va  hato  haqidagi  axborot    S2 
kondensator  yordamida xotiraga kiritiladi. 
       Ikkinchi davr mobaynida kirish signali integrallanadi va takt impulslarni bir 
nechasi hisoblanadi. Bu davrning  ohirida DA1 integratorning chiqishida kirish 
signalning qiymatiga proportsional signal hosil bo‘ladi.  

---

 
71 
Uchinchi  davrda    DA1  integratorning  kirishiga    kirish  signalning  o‘rniga  teskari 
qutbli  tayanch  kuchlanishi  uzatiladi.  Buning  natijasida  integratorning  chiqish 
kuchlanishi kamayadi. Shu vaqtning o‘zida takt impulslarining soni hisoblanadi. 
Kuchlanishning  kamayishi    DA2  komparator  belgilagan  kuchlanishigacha 
davom etadi.