Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

2.5.1.  Suyuqlik datchiklari 
 
Suyuqlik  datchiklari      -200
0
S  dan    +750
0 
C  gacha  oralig‘idagi    haroratni  
o‘lchashda  ishlatiladi.  Shisha  termometrlarning  ishlatish  usuli  sodda,  aniqligi 
yetarli darajada yuqori va  arzon bo‘lganligi sababli sanoatda keng tarqalgan. 
 Suyuqlikli  termometrlarning  ishlash  printsipi  termometr  suyuqligining 
hajmi harorat  ko‘tarilishi yoki pasayishi tufayli o‘zgarilishiga asoslangan. Shishali 
termometrning  suyuqligi    sifatida  simob,  toluol,  etil  spirti,  efir  va  boshqalar  
ishlatiladi.  Suyuqlikli  datchiklarning kirish signali harorat o‘zgarilishi  t  bo‘lib, 
chiqish signali kapilyardagi  ustunning balandligi  H bo‘ladi: 
                                    ΔH=ΔV/S,                                                      (2.13) 
 
bu yerda: ΔV=V(B-3*ΔQ)     - suyuqlik hajmining o‘zgarilishi; 
 
 
 
S- kapilyarning  kesim yuzasi; 
 
 
 
B- suyuqlikning  issiqlikka kengayish koeffitsienti; 
 
 
 
V- suyuqlikning  boshlang‘ich hajmi; 
       ΔQ - kapilyar materialining issiqlikga kengayish   
koeffitsienti. 
       Suyuqlik  termometrlariga  qo‘shimcha  elementlar  kiritish  natijasida  ular 
avtomatika  tizimlarida  qo‘llanish  imkoniyatiga  ega  bo‘ladilar  (2.12-rasm).  
Takomillashtirish  natijasida  suyuqlikli  datchiklarning    chiqishida  harorat 
o‘zgarilishi    bilan  aktiv,  induktiv,  sig‘im  qarshiliklari  yoki  nurlar  intensivligi  
o‘zgartiriladi. 
 

---

 
27