Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

4 -§ . T IR IST O R
123

---

A V T O M A T IK A A SO SLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
elek tr zanjiridagi to k n i kontaktsiz boshqarish (u z ib -u la sh ) u ch u n
xizm at qiladigan k o m m u tatsio n asbob b o ‘lib, p - n va p - n tipli 
krem niy y arim o ‘tk azg ich lard an tuzilgan. U n d a u ch ta: 0 ‘i, 0 (2 va 0 ‘з 
o ‘tish qatlam lari m avjud (28b-rasm ).
T iristo rn in g a n o d i yuklanish qarshiligi 
Ryu
orq ali m an b an in g
m usbat qutbiga, katodi esa m anfiy qutbiga ulanadi. S h u n d a o ‘tish 
q atlam lari 0 ‘i va 0 ‘з tiristorining a n o d k u chlanishi 
Ua
ning y o ‘n a -
lishiga m os ravishda q u tblanib, (p -n ) o ‘rtadagi q atlam
0
*
2
ga
nisbatan q aram a-q a rsh i qutblarga (n -p ) ega b o 'la d i (28 b -rasm ). 
Q a tlam 0 ‘2 ning qarshiligi ju d a katta (100 k O m ) b o 'lish i sababli 
tiristo rd an a n o d to k i 
I
o 'tm a y d i, tiristo r yopiq b o 'la d i.
ra
R
jr
+u
+o-
/2 3
a)
Ui
b)
ua
1
I * • M iA
I
j
* 2 0
h
A
l Л ' tD Я A
T * 'Q n A
500 
ГО' U~B
28-rasm.
Tiristor:
a-tiristoming tashqi ko‘rinishi; b—tuzilishi; d-voltamper grafiklari; e—faza 
impulsli boshqarish grafiklari; 1-anod kuchlanishi; 2 - boshqaruvchi 
impulslar; 3—yuk 
dagi kuchlanish; f—tristoming ulanish sxemasi.
124

---

A V TO M A TIK A A SO SLARI VA A V TO M A TIK R O ST L A G IC H L A R
T iristo m i o ch ish u c h u n m anba ku ch lan ish in i yoki a ^ o d k u c h ­
lan ish in i o rttirib , 0*2 q atlam qarshiligini yengish kerak. B unday 
k u ch lan ish tiristo rn in g ochilish kuchlanishi 
U IKh
yoki kritik k u c h ­
lanish d eb atala d i, m iq d o r jih a td a n ochilish k u ch lan ish i 1000 voltd an
ham yuqori b o 'la d i. T iristo r ochilishi bilan uning ichki qarshiligi 
keskin kam ayadi. A nod kuchlanishi 
Ua
tiristo rn in g volam p er 
grafigidagi n u q ta (1) d a n (5) ga sakrab o 'ta d i (2 8 d -ra sm ), an o d toki 
l a
keskin o rtad i. Bu to k kattaligi en d i 0*2 o 'tish q atlam n in g ichki 
qarshiligi b ilan em as, balki tashqi qarshilik 
R yii
b o 'y ic h a an iq lan ad i
I a
= 
, c h u n k i o 'tish q atlam
0*2
dagi k uchlanish tushuvi kichik-
R yu
0,5...1 V b o 'la d i. Q arshilik 
Ryu
ni kam aytirish (a n o d to k i yoki
z a n jim in g y u klanishini oshirish) y o 'li bilan a n o d to k in i 400 A d an 
h am oshirish m u m k in (28d-rasm ). T iristo rn in g o 'tk az g ic h g a ayla- 
nishini (