|
FRANKLIN
(1706-1790)
Amerikalik faylasuf olim, siyosatchi, diplomat va ixtirochi Benjamin Franklin ingliz muhojiri Jozef Franklin oilasidagi 17 farzandning sakkizinchisi edi. Uning otasi hunarmand bo‘lib, sovun va sham ishlab chiqarish bilan shug‘ullangan. Yosh Benjamin o‘zi mustaqil tahsil olgan. U birinchi bo‘lib tebranma o‘rindiqni ixtiro qilgan edi.
1746 yilda Benjamin tasodifan doktor Spensning «fizika xonasi mo‘‘jizalari» seansiga boradi. U yerda ilk bor elektr mashinasi bilan tanishadi va elektr tajribalariga qiziqib qoladi.
1776 yilda u Farangistonga elchi sifatida jo‘natiladi. Benjamin Franklin Amerika Konstitutsiyasining mualliflaridan biri hamdir.
Shuni aytish joizki, insoniyat tarixidagi eng ajoyib va buyuk ixtirolardan biri hisoblanmish yashin qaytargichni ham Benjamin Franklin o‘ylab topgan. U elektr sohasidagi kashfiyotlari va boshqa ko‘plab amaliy yangiliklari bilan jahonga dong taratdi. Faylasuf sifatida esa insoniy munosabatlar muammosini tadqiq etib, ko‘plab foydali amaliy tavsiyanomalar yozib qoldirdi. «Vaqt – pul», — degan mashhur hikmatning muallifi ham Benjamin Franklindir («Yosh savdogar uchun maslahatlar» asarida). Uning eng mashhur asarlari quyidagilar: «Ozodlik va zaruriyat, huzur-halovat va iztirobga doir mulohazalar» (1725), «Boy bo‘lishni istovchilar uchun muhim maslahatlar», «Mo‘l-ko‘lchilikka yo‘l» (1758), «Hushtak», maktub-hikoya, (1779).
XVIII asr Amerikasi Benjamin Franklin kabi har tomonlama qobiliyatli va sermahsul odamni ko‘rmagan. Yozuvchi va noshir, olim va jamoat arbobi, diplomat va faylasuf Benjamin Franklinga vatandoshlari «Eng ilg‘or amerikaliklar orasidagi birinchi shaxs» deb baho berganlar. Benjamin Franklin 84 yoshida vafot etdi va butun Amerika xalqi 30 kun motam tutdi. Uning nomi insoniyat ko‘rki, ilm, ozodlik va Vatan uchun beqiyos xizmat ko‘rsatgan daho sifatida «Insoniyatning eng buyuk namoyandalari» ro‘yxatiga kiritilgan.
* * *
Deyl Karnegi shunday yozgandi: «Agar siz odamlar bilan qanday muomalada bo‘lish, o‘zingizni qanday boshqarish va qaysi yo‘l bilan fazilatlaringizni kamolga yetkazish haqida a’lo maslahatlar olishni istasangiz, Benjamin Franklinning tarjimai holini o‘qing… Benjamin o‘z xotiralarida o‘zidagi eng katta qusur – bahslashish odatini qanday qilib yo‘qotgani va Amerika tarixidagi eng bilimdon, adabli, farosatli odamga aylangani haqida hikoya qiladi…»
* * *
Ma’naviyatdan mahrum siyosatda qonunlar nima ham qila olardi?
* * *
O’ylaymanki, fikrlar haqida ularning ta’siri va natijasiga qarab hukm chiqarmoq kerak.
* * *
Hamma bilan xushmuomala, ko‘pchilik bilan dilkash, ayrimlar bilan esa betakalluf bo‘l.
* * *
Siz bahsga kirishib, qiziqqonlik bilan suhbatdoshingizning fikrlarini rad etishingiz va g‘olib chiqishingiz mumkin. Lekin bu g‘alaba hech qanday naf keltirmaydi. Chunki hech qachon siz bilan bahslashgan muxolifingizning xayrixohligiga erisholmaysiz.
* * *
Uch ko‘chish bir yong‘in bilan teng.
* * *
Dangasalik zangga o‘xshaydi. Narsalar ko‘p ishlash oqibatida emas, zangdan tezroq yemiriladi.
* * *
Men asta-sekinlik bilan shunga ishonch hosil qildimki, insonlararo munosabatdagi samimiylik, haqiqatgo‘ylik va haqqoniylik hayotiy baxtga erishishda katta ahamiyatga ega.
* * *
Tajriba — qimmatli maktab. Lekin ahmoqlar uchun shundan o‘zga maktab bo‘lmasa nima qilish kerak?
* * *
Agar sen aql-zakovatga quloq tutmasang, u albatta qasos oladi.
* * *
Navbatdagi istaklarni qondirishdan ko‘ra, birinchisini yengish osonroqdir.
* * *
Ishlatiladigan kalit doimo yaltillab turadi.
* * *
Shunday odamlar borki, diniy e’tiqodga ega bo‘la turib, juda notavonlar. Ular bu e’tiqoddan ham mahrum bo‘lsalar, nima qilarkinlar?
* * *
Biz uchun tabiat o‘z qonunlarini qanday qilib amalga oshirishini emas, balki shu qonunlarning o‘zini bilish muhimdir. Ya’ni, havoga irg‘itilgan chinni idishning yerga tushib sinishini bilish foydali. Lekin: «U qanday qilib yerga tushadi va nima uchun sinadi?» – degan savol ahmoqonadir. Albatta, bu savolga javob topish yoqimli. Ammo biz shusiz ham chinni idishni butun saqlab qola olamiz-ku!
Do'stlaringiz bilan baham: |
