Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
Hozirgi kunda yangi pedagogik texnologiya asosida o’qitishni yo’lga qo’yish, ta’lim-tarbiya 
jarayonini o’quvchilar uchun tushunarli va qiziqarli sohalarini yaratish uchun tinimsiz izlanish 
o’qituvchining muhim vazifasi bo’lib qolmoqda. Binobarin, o’quvchilar pedagogik jarayonning 
faol sub’ektlariga aylanmoqlari lozim. 
O’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishib, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning o’ziga 
xos yo’lini tanlashi mutaxassislar tayyorlash tizimi va uning mazmunini qayta tashkil etishni zarur 
qilib qo’ydi va bir qator chora-tadbirlar ko’rishni, shu jumladan, “Ta’lim to’g’risida”gi qonunni joriy 
etish, zamonaviy didaktik ta’minotni ishlab chiqish, o’quv-tarbiyaviy jarayonni, ilg’or o’quv yurtlarini 
attestatsiyadan o’tkazishni va akkreditatsiyalashni, yangi tipdagi ta’lim muassalalarini tashkil etish hamda 
eng asosiysi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ni ishlab chiqish va hayotga tadbiq etishni taqozo etdi. 
Hozirgi kun yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish, kasbga o’rgatish, ularni aqliy va ma’naviy 
kamol toptirishdan iboratdir. “Ta’lim to’g’risida” gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” 
talablaridan kelib chiqqan holda ta’limning mazmuni va vositalarini yangidan ishlab chiqishni 
hayotning o’zi talab qilmoqda. Bu omil ta’lim jarayonini tarkibiy qismlarini yangicha tartibda 
namoyon bo’lishini talab etadi. Ana shu tashkiliy-pedagogik jarayonda ta’lim qonuniyatlari va 
tamoyillariga mos holda yangi tamoyillarga amal qilish, ta’lim metodlarining paydo bo’lishi, ta’lim 
vositalarining takomillashuvi, ayniqsa ta’lim va tarbiyani tashkil etishda o’qituvchi mahoratining 
noan’anaviy shakllari keng ko’lamda joriy etilishi kuzatilmoqda. Innovatsion pedagogik 
texnologiyalarning mamlakatimiz ta’lim sohasiga kirib kelishi alohida e’tibor qaratadigan 
yo’nalishlardan biri ekanligini qayd etish zarur. 
O’quv – tarbiya jarayonida innovatsion texnologiyalarning to’g’ri joriy etilishi o’qituvchining 
bu jarayonda asosiy tashkilotchi yoki maslahatchi sifatida faoliyat yuritishiga olib keladi. Bu esa 
o’quvchidan ko’proq mustaqillikni, ijodni va irodaviy sifatlarni talab etadi. Har qanday pedagogik 
texnologiyaning ta’lim va tarbiya jarayonida qo’llanilishi shaxsiy xarakterdan kelib chiqqan 
holda, o’quvchini kim o’qitayotganligi va o’qituvchi kimni o’qitayotganiga bog’liq. Pedagogik 
texnologiya asosida o’tkazilgan mashg’ulotlar yoshlarning muhim hayotiy yutuq va muammolariga 
o’z munosabatlarini bildirishlariga intilishlarini qondirib, ularni fikrlashga, o’z nutqai nazarlarini 
asoslashga imkoniyat yaratadi. Pedagogik texnologiya va ularning ta’lim-tarbiyada qo’llanishiga 
oid bilimlar, tajriba o’quvchilarni bilimli va etuk malakaga ega bo’lishlarini ta’minlaydi. 
Innovatsion pedagogik texnologiyalarga asoslangan darsning an’anaviy darsdan farqi shuki, 
bu darsda o’quvchiga erkinlik muhitini yaratib berishida ko’rinadi. Bu imkoniyat o’quvchiga 
hech qanday tazyiq o’tkazmasdan uning shaxsiyatiga tegmasdan savollar berish orqali do’stona 
munosabatdagi o’quv muhitini yaratishidadir. 
O’qitishning turli texnologiyalari pedagogik o’yinlar, qiziqarli boshqotirmalar, rasmli ko’rinishdagi 
rebuslar o’quvchilarda o’qishga nisbatan qiziqishlarini orttirish, mavzuni o’zlashtirish darajasini 
oshiradi va fikrini mustaqil bayon qilish ko’nikmasini shakllantiradi. An’anaviy dars shaklini saqlab 
qolgan holda, dars jarayonini oqilona tashkil etilishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning bilim 
olishga bo’lgan qiziqishlarini orttirib ularning ta’lim jarayonida faolligini muttasil rivojlantirib 
turilishi o’quv mavzusini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda ―Bahs-
munozara‖, ―Aqliy hujum‖, ―Muzyorar‖, ―Tarmoqlash‖, ―Baliq skleti‖, ―Nima uchun‖, ―Venn 
diagramma‖ usullaridan oqilona foydalanish zamon talabiga aylanib bormoqda. 
O’qituvchi faoliyati yangilanmasa ta’lim-tarbiyada samaradorlikka erishib bo’lmaydi. Pedagogik 
faoliyat tug’ma talant emas, nasldan-naslga o’tuvchi xususiyat emas, balki uning asosida izlanish, 
ijodiy mehnat yotadi. Ta’lim-tarbiya jarayonidagi innovatsiyalar, ilg’or pedagogik texnologiyalar, 
yangiliklar, dars o’tishning interfaol usullari o’z-o’zidan ta’limga kirib kelmaydi 
Xullas, boshlang’ich sinflarda dars samaradorligini sifatini oshirishda pedagogik texnologiyada 
kutilgan natijaga erishish uchun faqat o’qituvchi emas, o’quvchilarning shaxsiy ehtiyojlari, talablari 
va xislatlariga asoslangan holda, ko’zda tutilgan maqsad amalga oshirilishi va natijali bo’lishini 
rejalashni tarbiyachi-o’qituvchi o’z oldiga vazifa qilib qo’yadi. Tarbiyachi-o’qituvchining obro’-
e’tibori nafaqat o’zini, balki barkamol avlod tarbiyasi va mamlakat kelajagini ham belgilab beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Tolipov O’., Usmonboyeva M. Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari. - Toshkent.: 
―Fan‖, 2006. 
2. Babayeva D. Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi. TDPU. 2018.
3. Internet ma’lumotlar.

---

255