Август 2020 10-қисм

Kalit so`zlar: 
Zamonaviy, ta`lim, tarbiya, bilim, pedagogika, iqtisodiy o`sish, DTS talablari, 
” To`xtang” usuli, xarakter, axborot-kommunikatsiya .
Zamonaviy ta`lim oldida turdan eng muhim vazifa o`quvchi shaxsining ilm olishga bo`lgan 
ehtiyojini qondirishga qaratilgan. 
Biz kimni tarbiyalashimiz kerak?-degan savol zamonaviy
pedagoglarning bosh masalasiga aylandi. So`nggi yillarda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan 
islohotlar natijasida ulkan iqtisodiy o`sish ko`rsatkichlariga erishilayotganligi barcha sohalarda 
malakali kadrlar va yetuk mutaxassislarga bo`lgan talabni yanada oshirmoqda. Bu o`z-o`zidan 
o`quvchilarimizning darslarga qiziqish xususiyatini oshirish va o`qituvchilarning har tomonlama 
ta`lim - tarbiyaga e`tiborini kuchaytirishni talab etadi.
Ta`lim va tarbiya, bu ikki tushuncha uyg`unlashgan, ular qushning qanotlari kabidir. Bir 
qanoti bo`lmasa qush parvoz qila olmaganidek, o`quvchi ham yuksala olmaydi. Sinfdagi barcha 
o`quvchilarning tarbiyasi, xarakteri turlicha. Mahorat- li, mohir pedagoggina kuchli psixolog 
darajasiga yetadi. Dastavval, ustoz o`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, eng yaxshi axloqiy 
sifatlarini, olgan bilimini hayot bilan bog`lay olishni, vatanni, uning tarixi, madaniyati, urf-
odatlarini, eng asosiysi insonni hurmat qilishni, ilmiy dunyoqarashni kasb-hunarga qiziqishni, 
iqtisodiy, huquqiy ekologik madaniyatni tarkib topdirishni tarbiyalash kerak. Darslar DTS 
talablari asosida bilim, ko`nikma va malakalarni shakllantirib, noan`anaviy tarzda o`tilsagina, 
o`quvchilarning dars-mavzusini o`zlashtirib olish imkoniyatini kengaytiradi. Oqituvchi o`z 
sohasining mohir bilimdoni, muammolarning oqilona yechimlarini topa oladigan, o`z ustida 
doimiy ijodiy ishlab, yangiliklar yarata oladigan, o`quvchilari qalbidan munosib o`rin egallagan 
bo`lishi kerak. O`quvchilarning ta`limdagi yutuqlari asosan o`qituvchilar tomonidan ularga o`quv 
jarayonida berayotgan topshiriqlarning sifati, hamda kasbiy tayyorgarligi sifati bilan baholanadi.
Davrimiz jadal rivojlanib borayotgan axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining fan-
texnika iqtisodiyotning turli sohalariga keng tadbiq etilayotganligi bilan xarakterlanadi. Ta`lim 
tizimida turli fanlar qatori ona tili va adabiyot darslarida ham taqdimot texnologiyalaridan keng 
foydalanish samaralidir. Men o`z tajribamdan kelib chiqib shuni aytyapman. 5-6-sinf bolalari hali 
o`yinqaroq bo`ladi. Ular bilan birga bola bo`lib mavzuga mos o`yinlarni o`ylab, ijodkorligimni 
oshirib, dars samaradorligiga erishdim. O`quvchilar keyingi darsni intiqlik bilan kutadigan 
bo`lishdi. Ba`zan o`rni kelganda ona tili darsining 10 daqiqasini maktab hovlisida matn tuzish, so`z 
topish kabi shartlarni zavq bilan bajartirib, ulardagi yashirin iste`dodni kashf qilaman, ”men”ligini 
shakllantirishga harakat qilaman. Sen uddalaysan, sen zo`rsan, hamma senga havas qiladi, kabi 
jumlalarni tez-tez qo`llash kerak. Ba`zan darsimni 3 etap asosida olib boraman.
1-etapda 5ta savolli o`tilgan mavzu asosida test sinovi. O`quvchilar A,B,S kartochkalari 
yordamida belgilaydilar va o`zlarini o`zlari javoblariga qarab baholaydilar.2-etapda uy ishi iqtidorli 
o`quvchilar yordamida tahlil qilinadi va baholanadi.3-etapda esa yangi mavzu tushuntirilgach, 
darlikdagi mashqlar bajartiriladi, har bir ishning kamchiliklari alohida-alohida tushuntirilib 
baholanadi, dars yakunida 3etap asosida umumiy ball jamlanadi va barcha o`quvchilar baholanadi, 
o`rgan –o`rgat shioriga sinfdoshlari amal qilgan holda.
Adabiyot darsida esa mavzu ” To`xtang ” usulida so`ralsa samaraliroq bo`ladi, ya`ni o`quvchi 
mavzuni gapirib ma`lum bir fikrni aytgandan so`ng, kimdir ” To`xtang” deb davom ettirishi 
kerak. Bu ham o`yin tarzida bo`lib, tezkorlik, hozirjavoblikni talab etadi. Buyuk hakim Suqrot 
aytganidek: