Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ ИЖОДИЙ РИВОЖЛАНИШИДА ЎЙИН 
ВА ТАСВИРИЙ ФАОЛИЯТ ИНТЕГРАЦИЯСИНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ
Пулатов Фозилжон Усибжанович 
Мактабгача таълим ташкилотлари 
раҳбар ва мутахассисларни қайта 
тайёрлаш ва уларнинг малакасини 
ошириш институти катта ўқитувчиси
Телефон:[phone]
[e-mail]
Анотация: 
Ушбу тезисда мактабгача ёшдаги болаларнинг ижодий ривожланишида 
ўйин ва тасвирий фаолият интеграциясини таъминлашнинг ўзига хослиги баён этилган. 
Тасвирий ва ўйин фаолиятини интеграциялаш жараёнининг мактабгача ёшдаги болалар 
ривожланишига ижобий таъсири изоҳланган.
Калит сўзлар: 
ижодий ривожланиш, тасвирий фаолият, ўйин фаолияти, интеграция, 
тасвир, хотира, тасаввур.
Табиий тарбиялаш шароитда боланинг намоён бўлишини кузатиб, бола турли хил фао
-
лият турларини синтетик равишда ўзлаштирганлигини пайқаш мумкин. Бирор бир объек
-
тни тасвирлаб, уни осонгина ўйин ҳолатига киритади. Бундай ҳолда, ҳозиргина чизилган 
объект ҳақиқатан ҳам мавжуд бўлгани каби унинг учун ўйин вазиятида пайдо бўлади. 
Худди шундай, ўйнаш жараёнида болада бирор нарса чизиш керак бўлиши мумкин, чизиш 
жараёни худди расмнинг ўзи сингари ўйиннинг сюжетли давомига айланади. Вақти-вақти 
билан болалар фаолиятида юзага келадиган ўйин ва тасвирнинг ўзаро бир-бирига сингиши 
ушбу иккита фаолият турининг бирлаштиришнинг потенциал мумкин бўлган имкониятла
-
ри ҳақида фикр юритишга ундайди.
Интеграция инсон фаолиятининг барча соҳаларини унинг тескари фарқланиши фонида, 
уларга нисбатан ўсиб бораётган билимлар ва уларга бўлган талаблар туфайли юзага келди. 
Илм-фан, санъат, фаолиятнинг ҳар хил турларини фарқлаш жараёнини чуқурлаштириш 
қарама-қарши эффектга олиб келадиган сабаблардан бири - яхлитликка интилиш, тур
-
ли соҳалардаги билимларни бирлаштиришдир. Интеграция ҳозирги вақтда барча билим 
соҳаларида глобал тенденция ҳисобланади. Ўқув жараёни мазмунини интеграциялаш тен
-
денцияси назарияда ҳам, мактабгача таълим амалиётида ҳам кузатилмоқда [1].
“Фалсафий энциклопедик луғатда” қуйидагича таъриф берилган: «Интеграция (лат. 
integration - тиклаш, тўлдириш, integer - бутун), илгари турли хил бўлган қисмлар ва эле
-
ментларни бир бутунга бирлаштириш билан боғлиқ бўлган ривожланиш жараёнининг то
-
монидир. Интеграция жараёнлари аллақачон ўрнатилган тизим доирасида ҳам (бу ҳолда, 
улар унинг яхлитлиги ва уюшқоқлиги даражасининг ўсишига олиб келади) ва илгари 
алоқадор бўлмаган элементлардан янги тизим пайдо бўлганида ҳам амалга оширилиши 
мумкин [3].
Тасвирий фаолиятнинг ўйин билан ўзаро боғлиқлиги болаларда ҳар бир бола учун 
шахсан муҳим бўлган ҳаракат мотивини яратади ва бу унинг юқори маҳсулдорлигини 
таъминлайди. Ушбу турларнинг интеграцияси болаларнинг иккала фаолиятга ҳам бўлган 
қизиқишини оширишга ёрдам беради. Ўзининг табиий ёш хусусиятлари (диққатнинг 
чалғиши, узоқ вақт ишлай олмаслик, бир фаолият туридан иккинчисига тез ўтиш) ту
-
файли, кичкина бола жуда қийналмасдан ўзгаради, фаол мулоқот қилади ва тезда ўйинга 
киришади, ўйлаб топилган образ, ҳаракат билан қизиқади. Ёшнинг бу ўзига хос хусусияти 
болаларнинг амалий тасвирий ишларини ташкил этиш жараёнида ҳам, табиат объектлари 
ва атрофдаги олам объектларини идрок этиш жараёнида ҳам ҳисобга олиш керак. Инте
-
грацион ёндашув болалар билан ҳар қандай ўйин вазиятида фаол иштирок этиш истагига 
асосланган тасвирий фаолиятни ривожлантиришга имкон беради. Ўйин кўпинча болалар
-
дан бир вақтнинг ўзида турли хил фаолиятларда намоён бўлишларини талаб қилади: расм 
чизиш, рақсга тушиш, тенгдошлар билан мулоқот [2].
Иккита фаолиятнинг бирлашиши (ўйин ва тасвирий) бу ўзаро таъсирнинг яхлит жара
-
ёни бўлиб, унда умумий натижа намоён бўлади. Ўйин ва тасвирий фаолиятнинг интегра
-

---

356