|
Diniqulova Zamira Hamdamovna
12-maktab psixologi
+998 993574559
Annotatsiya:
Yoshlarda tajavuzkorlik birdniga boshlanib qolmaydi. Yillar davomida salbiy
illatlarning torqin namunasini o’smirlik, o’spirinlik davrida ko’rsatadi. Farzandning bunday
bo’lishi atrof-muhitida insonlarga javob reaksiyasidir.
Kalit so’zlari
: Tajavuzkorlik, o’smirlik, akseleratsiya, xulq-atvor, psixologik muhit.
Sog’lom fikrli, barkamol avlodni tarbiyalab, voyaga yetkazish mamlakatimizning asosiy
maqsadiga aylangan. Chunki yurtimiz kelajagi aqlli va komil, ma’naviyatli va ma’rifatli, qolaversa,
o’z qadr-qimmatini sadoqatli va fidoiy yoshlar qo’lidadir. Bolaning kattalar olamiga kirib borishi bir
lahzada ro`y beradigan hodisa emas, balki uzoq davom etuvchi jarayondir. Bunda boladan biologik,
psixologik va
ijtimoiy tomondan voyaga yetishi talab qilinadi.
Shaxs o`z-o`zini bilishi orqali
o`zi haqidagi bilimga keladi. O`zini bilish natijalari bilan boyigan va o`ziga nisbatan emotsional-
qadriy munosabatlarga muvofiq o`z-o`ziga baho berishda mustahkamlanadi. O`zi haqidagi tasavvur
o`z shaxsiyatining turli jihatlariga baho berish ko`pgina hususiy jihatlardan tashkil bo`ladi. O`z
ahloqiy erk faoliyatining turli ko`rinishdagi layoqatlari va imkoniyat, jamiyatda tutgan o`rni kabi
hususiyatlarga baho berishdir. Hammaga taniqli ruhshunos K.Rojers fikricha, shaxsiyat rivojlanish
jarayonida shakllanadi va uning tub mohiyati individning o`zi haqidagi, o`ziga bo`lgan munosabati
va o`z-o`ziga bergan bahosi haqidagi bilimi hisoblanadi. O`z-o`ziga baho berish boshqa qiyofa
kiydiradi, uni o`zi bilan qiyoslaydi, o`ziga o`xshash va boshqalarga o`xshamaslik tomonlarini kashf
etadi. O`ziga baho beradi va o`zidan-o`zi qoniqish tuyg`usi paydo bo`ladiki, bu uning shaxsiyati
yana kamol topishini talab qilishini ko`rsatadi. Rivojlanayotgan shaxsning o`z-o`ziga baho berish
va baholashga bo`lgan layoqat jarayoni juda murakkabdir. Ba’zan inson butun umr bo`yi yashab,
o`zini-o`zi oxirigacha anglab yetolmaydi, uni atrofdagilarning tushunishlari haqida gapirmay ham
qo`ya qolaylik. Buning ustida, yoshlik davrida bu jarayon yana ham qiyin kechadiki, uning baho
berish qobiliyatlari endigina shakllanib boradi, o`ziga baho berish va tahlil qilish ehtiyoji esa juda
o`tkir bo`ladi. O`zini haqqoniy anglash, tushunishni bilmagan o`smir, atrofagilarning u haqidagi
fikrlariga haddan tashqari ta’sirchan bo`lib qoladi. Buning natijasida haddan ziyod jizzakilik paydo
bo`ladi, bu hol ba’zida kattalar ko`zi bilan qaraganda, juda arzimas narsalarga sababsiz ko`tarishda,
atrofdagilar bilan munosabtlarida va ichidagi ziddiyatlarda o`zini ushlab turolmaslikda ko`rinadi.
Tajovuzkorlik tushunchasi asosan ,,yomon niyatli faollik’’ ma’nosida qo’llaniladi. Tajovuzkor
–mayl achchiqlanish ,xasad,jirkanish,g’za ,tutoqish,jazava,qaxr,qutirish va nafrat kabi (jadallik
va chuqurlashishning kuchayishi tartibida)turli tajovuskor effekylar orqali ko’rinishi mumkin
.tajovuzkor effektlarning jadalligi ularning pisixologik faoliyat bilan korreksiyalanadi.tajovuz
individ uchun anatomiyaniximoya qilish ,o’z-o’zini boshqarishni ko’tarish kabi shunday muxim
vazifalarni xam bajrishi mumkin. Bunda tajovuz uning egasi tomonidan qisman yoki yo’liq
anglamasligi mumkin .Birmuncha murakkab va jadal tajovuz effektlaridan biri bu ,nafratdir.nafrat
bilan yo’g’rilgan insonning muxim maqsadi tajovuz obyektini yo’q qilish xisoblanadi .(nafrat
jiddiy xavfni bartaraf etishga yo’naltirilgan qaxrning meyoriy reaksiyasi xam bo’lishi mumkin).
Agar ular turg’un xarakteriologik ko’rsatma bo’lsa xarakterning psixopatologik darajasiga erishish
xaqida gapirish mumkin. O.kornbernning takidlashicha nafrat boshqa odam ustidan bulganiday
o’z shaxsiy “ men,, ining xozirgi vaqtda daxshatga soluvchi va o’tgan azoblar uchun qasosni talab
kiluvchi qismi ustidan o’ch oluvchi zo;r g’alaba ro’lini o’ynayotganga .Xaykinaning «Mijozlar
nazdida - rassomchilik san’ati» kitobida kеltirilishicha, rassomchilik estеtik komponеnt rolini
oshiradi, da’volovchi yo’nalishdagi omil bo’lib namoyon bo’ladi va moslashuvning quyidagi
bosqichlarini yuzaga kеltiradi:
•
Moslashuvning ijtimoiy - shaxsiy boskichi - asosiy moslashuv jarayonida anglanmagan
ijodiy uyg’unlik, san’atda estеtiklik va ijodiylikning boshlanishi.
234
Do'stlaringiz bilan baham: |
