Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINF ONА TILI DАRSLАRIDА MUАMMOLI TA’LIM 
METODIDАN FOYDАLАNISH
Qozoqova Zilola Xolmurodovna
Qashqadaryo viloyati Koson tumani 
10- maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
[phone]
Аnnotatsiya: 
Ta’limni rivojlantirish orqali kelajak farovonligiga erishish maqsadida, yosh 
avlodni o‘qitishga e’tibor kuchaymoqda. Ta’lim tizimiga STEAM, PBL kabi ta’limning zamonaviy 
yondoshuvlari kirib keldi. Ushbu maqolada shu usullardan biri PBL asosida ona tili darslarini 
tashkil qilish xususida fikr bildirilgan.
Kalit so‘zlar: 
muommoli ta’lim, PBL, yechim, bilim, nazariy qoidalar, tajriba, samarali usul, 
natija
O‘quvchilarning barkamol shaxs bo‘lib ulg‘ayishida boshlang‘ich taʼlim poydevor hisoblanadi. 
Shu bois mamlakatimizda mustaqillikning ilk yillaridayoq taʼlim islohotlarida ushbu bo‘g‘inga 
alohida eʼtibor qaratila boshlandi. Yosh avlod hayotidagi o‘rni va rolini hisobga olgan holda 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari tarkibi oliy maʼlumotli, professional mahoratga ega kadrlar bilan 
to‘ldirib borilmoqda. 
Boshlang‘ich sinf ona tili dars jarayonlarida zamonaviy taʼlim texnologiyalaridan foydalanish 
yosh avlodga taʼlim-tarbiya berishda o‘z samarasini berayotganligining bevosita guvohi bo‘lib 
turibmiz. Shunday metodlardan biri ―muammoli vaziyatlar yaratish metodi bo‘lib, unda darsning 
boshida muammoli vaziyat yaratish va dars davomida hal qilish, uni hal qilishda faol ishtirok etgan 
o‘quvchilarni rag‘batlantirish bo‘lib,bu metod orqali tarbiyalashda o‘z samarasini beradi. Shu 
tufayli darslarning qiziqarli va jonli o‘tishini nazarga olib quyidagi ta’lim usulidan foydalangan 
holda tavsiyalar berishga harakat qilmoqchiman. Ya’ni darsda zamonaviy yondoshuv PBL asosida 
ham muommoli ta’lim usulidan foydalanish mumkin. P-problem-muommo, B-based-asoslangan, 
L-learning-o‘rganish. Demak, muommoli vaziyatlarni muhokama tarzida o‘rganish usuli ekan. 
Bundan tashqari, o‘quvchilarni sergaklikka, irodalilikka, turli vaziyatlardan chiqib ketishni, 
muammoli taʼlim deganda o‘quv materialini o‘quvchilar ongida ilmiy izlanishga o‘xshash bilish 
vazifalari, muammolarini vujudga keltiradigan yo‘sinda o‘rgatish tushuniladi. O‘quvchining 
fikrlash jarayonida muammoli vaziyatlar vujudga keladi va ular bolani obʼektiv ravishda 
izlanishga va mantiqan to‘g‘ri ilmiy xulosalar chiqarishni o‘rganishga daʼvat etadi. O‘rganiladigan 
material o‘quvchi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. U esa vujudga keladigan muammoni hal 
qilish uchun o‘rganilayotgan qoidalarni to‘g‘ri tushunishga tirishadi. O‘quvchilarning fikrlash 
faoliyatida muammoli vaziyatlarning shakllanishi ularning shaxsida qiziquvchanlik, o‘tkir 
zehnlilik, mustaqillik, o‘qishga qiziqish va ijodga intilish kabi fazilatlarni tarbiyalaydi. Bunda, 
albatta, o‘qituvchi o‘quvchining yoshi, aqliy qobiliyati, individual xususiyatlari, bilimi, iqtidorini 
hisobga olgan holda maʼlum mavzu asosida dasturtalabidan kelib chiqib tashkil etilishi lozim. 
Boshlang‘ich sinflardagi o‘qituvchilar bolalarda qiziqish va qiziquvchanlikni tarkib toptiradigan 
topishmoqlarni, zehnni o‘tkirlashtiradigan masalalar va tegishli jumboqlarni ko‘p vaqtlardan 
buyon qo‘llaydilar.
Bunday hollarda muammoli vaziyat topishmoqlar mazmunining o‘zida, shuningdek,bolalarda 
savol va shu savolga javob topish istagini vujudga keltiradigan yo‘sinda tuzilgan masalalarda 
beriladi. Bunda bola to‘g‘ri javob uchun o‘zidagi bilim yetarli ekanini tushunadi. U masalani hal 
qila olishni, buning uchun nima haqida gap borayotganini tasavvur etish va fikrlashning to‘g‘ri 
yo‘nalishini topish kerakligini his qiladi. Zehn va topqirlikni o‘stiradigan topishmoqlar hamda 
masalalar bolalarni mantiqan to‘g‘ri fikrlashga, o‘zlari uchun tushunarli faktli material yuzasidan 
fikr yuritishning qiziqarli tizimini topishga o‘rgatadi. O‘qitishning har qanday metodi bolaning 
ongida muammoli vaziyatlarni shakllantirish bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shunday hollardagina 
pedagogika va muammoli taʼlim haqida gap boradi. аslida har qanday taʼlim o‘qituvchi uchun 
ham o‘quvchi uchun ham va jamiyat uchun ham muammodir. Taʼlimda muammoli yondoshish 
o‘quv dasturlarida ham, o‘qituvchi bilimlarini bayon qilishda ham,o‘quvchilarning mustaqil 
ishi va hokazolarda ham o‘zining ifodasini topishi lozim. Shu bilan birga harqanday masalani, 
o‘quvchilarning har qanday mustaqil izlanishini muammoli taʼlimga kiritmaslik kerakligini 

---

127