Аудиторлик фаолияти тўғрисида

Даромадлар олиш циклининг аудити
Ички назорат тизимини баҳолаш
Қуйидагилар бўйича дастлабки ҳужжатлар мавжудлигини текшириш
а) буюртмаларни қабул қилиш;
б) товарларни жўнатиш;
в) товарларни қайтариш;
г) дебиторлик қарзлар;
Қуйидагилар бўйича дастлабки ҳужжатларда рухсатнома
мавжудлигини текшириш:
а) буюртмаларни қабул қилиш;
б) товарларни жўнатиш;
в) ҳисобварақ-фактураларни ёзиб бериш;
г) нархлар ва чегирмаларни белгилаш;
д) шубҳали қарзларни ҳисобдан чиқариш.
Ҳисобварақ-фактуралар рақамланганлиги ва рўйхатга олинганлигини
текшириш
Танлаб олиб арифметик текшириш
18
Ҳисобот ва бухгалтерия ҳисоби регистрлари кўрсаткичлари
мувофиқлигини текшириш
Бухгалтерия ўтказмалари тўғри тузилганлигини текшириш
Даъволар мавжудлиги, уларни ҳисобга олиш
ва ундириш тартибини текшириш
Сотиш ҳажмлари тўғри аниқланганлиги ва табақалаштирилганлигини текшириш
Сотилган маҳсулотнинг таннархи тўғри аниқланганлигини текшириш
Маҳсулот таннархидан паст нархларда сотилиш ҳолатларини аниқлаш
Сотилган маҳсулотлар бўйича солиқлар
тўғри ҳисобланганлигини текшириш
Назорат самарадорлигини баҳолаш уч босқичдан иборат: а) на-зорат тизимини ўрганиш; б) назорат самарадорлигини баҳолаш; в) на-зорат муолажаларини текшириш (тестлашни ўтказиш).
Кўздан кечириш босқичида ҳужжатлаштиришни уч турдаги усулда амалга ошириш мумкин: оғзаки ёритиш, ички назорат бўйича саволнома ва блок-чизма. Ушбу босқичда ҳужжатларни тайёрлаш уни якунланлаш дегани эмас. Ҳужжатларни тайёрлашда аудиторлар томонидан шарҳларни тайёрлашдан мақсад - назорат тизимини ўрганиш эканлигини унутмаслик лозим.
Блок-чизмалар ва саволномалар - бу даромад олиш цикли бўйича, сотиш, пул олиш ва дебиторлик қарзлари босқичларидан иборат назорат тизимининг афзалроқ элементларидир.
Ички назорат тизими самарадорлиги ва маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича операциялар ҳисобини дастлабки баҳолаш учун фойдали восита бўлиб махсус саволнома бўйича тест саволномаларини қўллаш ҳисобланади (17.1.-жадвал).
19
17.1.-жадвал Тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш жараёнининг ички назорат тизими ҳолати ва бухгалтерия ҳисоби бўйича текширув тестлари.

т. р.	Савол мазмуни ёки ўрганиш объекти	Жавоб мазмуни (текширув натижаси)	Бел ги	Аудиторнинг хулосалари ва қарорлари
1	2	3	4	5
А. Ички назорат
1	Шартномалар бўйича со-тилган маҳсулотлар нарх-лари ва муддатлари асос-ланганми?	Режали каль- куляциялар тузилади	Н4	Назорат қони-қарли
2	Таннархдан паст бўлган нархлар қўлланиладими?	Маҳсулотнинг айрим турлари бўйича	Н2	Солиққа тўғри тортилганлиги-ни текшириш лозим
3	Ҳисобга олинмаган ҳисоб-варақ-фактуралар ва юк хатларини аниқлаш учун кетма-кет рақамлаш қўл-ланиладими?	Кўрсатилган ҳужжатлар кетма-кет ра-қамланди	Нз	Назорат қони-қарли
4	Жўнатилган маҳсулот миқдори ҳисобварақ-фак-туралардаги маълумотлар билан солиштириладими?	Ҳар ойда со-лиштирилади	Нз	Назорат қони-қарли
5	Миқдорлар, суммалар, нархлар ва устама нарх-ларни қўллашда товар-транспорт ҳужжатлари текшириладими?	Танлаб олиб текширилади	Н2	Хатолар содир этилиши мумкин
6	Сотилган маҳсулот тан-нархи бош бухгалтер томо-нидан назорат қилинади-ми?	Ҳар чоракда назорат қили-нади	Н2	Танлаб олиб арифметик ҳи-собларни тек-шириш лозим
7	Маҳсулот сотилиши бўй-ича ҳужжатлар айланиш жадвалига риоя қилинади-ми?	Кўпчилик ҳо-латларда даст-лабки ҳужжат-лар бухгалте-рияга бир ҳаф-та кечиктири-либ топшири-лади	Н2	Маълумотлар йўқлиги сабабли даврий ҳисобот-ларда хатолар содир этилиши мумкин
8	Оморда тайёр маҳсулот-нйнг инвентарлаши ўтка-зиладими?	Инвентарлаш комиссияси то-монидан фақат йил охирида ўтказилади