Atrof-muhitni muhofaza qilishdagi eng dolzarb muammolar

Atmosferaning ifloslanishi. Hozirgi kunda kimyo iy usul bilan 5 mingga yaqin modda sintez qilinib, ulardan 80 ining insonga va atrof-muhitga ta’siri haligacha o‘rganilgan emas. Atmosferaga zararli moddalarni asosan metallurgiya va kimyo sanoati korxonalari, energiya ishlab chiqarish korxonalari hamda transport chiqaradi. Bunda atmosferaga asosan inson salomatligi uchun o‘ta zararli bo‘1gan moddalar: uglerod oksidi (CO), azot oksidlari (NO, NO,), oltingugurt qo‘sh oksidi (SO,), uglevodo- rodlar (C H,), og‘ir va radioaktiv elementlar juda katta miqdor- da chiqariladi. Dunyo bo‘yicha, bir yilda atmosferaga chiqarib tashlanadigan qattiq chiqindilar (zararli chang, qurum) 150 mln.

t. ni, uglerod oksidi 400 mln.t.ni, azot oksidi esa 100 min. t. ni tashkil etadi. Atmosferani asosiy i0oslantiruvchi soha bu avtomobil transportidir. Bunda yoqiladigan yoqilg‘ining 25 i avtomobil transportiga to‘g‘ri keladi. Bitta avtomobil «umri» davomida atmosferaga 10 t. CO₂ chiqaradi. Hozirgi kunda yer yuzida 800
6
mln. ga yaqin avtomobil borligi e’tiborga olinsa, uning atmosferani buzishdagi hissasini aniqlash qiyin emas.
Yuqorida t ilga oligan zaharli gazlar ichida eng xavflisi oltingugurı qo‘sh oksididir. U namlik bilan qo‘shilib, davlatlar va qit’alarga kislotali yomg‘ir yog‘diradi, o‘rmon va ko‘llardagi tirik
‹ırga n izm lnrning qirilib ketishiga sababchi bo‘1adi. Kislotali yoıııg'irlar Kanada, Shimoliy Yevropa mamlakatlari va Uralda tez-tez yog‘ib turadi.

3. 
   Iqlimning o ’zgarishi. XX asr boshidan atmosferada issiqlik gazlarning (ayniqsa CO,) keskin ko‘payishi natijasida Yerning issiqlik balansi buzildi. Shu sababli ham hozirgi kunda Yer sirtida o‘rtacha temperatura 1‘C ga oshgan, yana 100 yil ichida esa atmosferada CO ₂ ning miqdori ikki barobar, o‘rtacha harorat esa 3"C ga ko‘tarilishi kutilmoqda. Mutaxassislar XXII asrga kelib Yer atmosferasi harorati o‘rtacha 5-10"C ga ko‘tarilishini aytishmoqda. Bu holat qaytmas bo‘1ishi mumkin. XX asrda boshlangan iqlim- ning salbiy o‘zgarish jarayoni, agarda keskin chora-tadbirlar ko‘ril- masa, insoniyat uchun halokatli bo‘lishi mumkin.
   
4.